Η πόλη γιορτάζει τον Πολιούχο της Ευαγγελιστή Λουκά και τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την απελευθέρωσή της από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής (1944-2024).
Το πρωί τελέστηκε το Αρχιερατικό Συλλείτουγο αλλά και η επίσημη Δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά Πολιούχου Λαμίας, με την ευκαιρία συμπληρώσεως 80 ετών από την απελευθέρωση της πόλεως από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής.
Τον Πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο Δήμαρχος Λαμιέων, Πανουργιάς Παπαϊωάννου.
Ακολούθησε πάνδημη Ιερά Λιτανεία από τον Ιερό Ναό του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας, με τη συνοδεία της Δημοτικής Φιλαρμονικής Λαμίας.
ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
Στις 12.30: Επιμνημόσυνη Δέηση υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φθιώτιδος κ. Συμεών.
Κατάθεση Στεφάνων στο Μνημείο Εθνικής Αντίστασης (Έναντι ΚΕΥΠ), με τη συνοδεία της Δημοτικής Φιλαρμονικής Λαμίας.
20.30: Συναυλία με τον Βασίλη Λέκκα στο Δημοτικό Θέατρο Λαμίας με είσοδο ελεύθερη για το κοινό.
Συμμετέχουν: Δημοτική Χορωδία Λαμίας, Παιδική-Νεανική Χορωδία Δήμου Λαμιέων, Λαϊκή Ορχήστρα Δημοτικού Ωδείου Λαμίας.
Διεύθυνση Χορωδιών: Κατερίνα Μπότση
Πιάνο: Θοδωρής Μπρουτζάκης
Παρουσίαση: Βίκυ Κοτσιμπού, Δημοσιογράφος.
Σάββατο 19 και Κυριακή 20 Οκτωβρίου
Ο Δήμος Λαμιέων σε συνδιοργάνωση με τον πολιτιστικό Α.Σ. Λαμίας «Καλλίχορος» θα πραγματοποιήσουν το Πανελλήνιο Μουσικοχορευτικό Αντάμωμα Παράδοσης «ΚΑΛΛΙΧΟΡΕΙΑ 2024»:
Σάββατο 19 Οκτωβρίου, 19.00: Για ενήλικες
Κυριακή 20 Οκτωβρίου, 11.00: Για παιδιά και εφήβους
στο Αμφιθέατρο του Πνευματικού Κέντρου της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος, Μεγάλου Αλεξάνδρου 21.
Πρόκειται για μια βιωματική εμπειρία της Παράδοσης περιοχών από όλη την Ελλάδα, με συλλόγους από τη Σκόπελο, το Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας, την Ιτέα, την Καρδίτσα κ.α.
Είσοδος ελεύθερη.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ
18 Οκτωβρίου 1944, ανήμερα της θρησκευτικής εορτής του Αγίου Λουκά, η πόλη της Λαμίας απελευθερώνεται μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων και την υποχώρηση τους προς το βορρά.
Είχαν περάσει 1.275 τραγικές μέρες από εκείνη τη μαύρη Κυριακή του Πάσχα στις 20 Απριλίου 1941 όταν ο γερμανικός στρατός μπήκε στην πόλη και σηματοδότησε την έναρξη της πλέον βάναυσης κατοχής από τις δυνάμεις του άξονα.
Το χρονικό της απελευθέρωση της Λαμίας :
Στις 17 Οκτώβρη το πρωί, μία μόλις μέρα πριν την απελευθέρωση της Λαμίας, ομάδα μαχητών της 13ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ συγκρούστηκε με τους Γερμανούς στα ανατολικά προάστια της πόλης, στη Μεγάλη Βρύση, με κόστος 9 νεκρούς μαχητές, τους:
Αθ. Ψωμά (Λαμία)
Δημ. Βάρσο (Λαμία)
Ηλ. Δεβεσιάδη (Λαμία)
Θωμ. Παπαδημητρίου (Στυλίδα)
Ιω. Γιαννούτσο (Στυλίδα)
Γιώργο Μανωλόπουλο (Λαμία)
Ιω. Πανούτσο (Λαμία)
Τζινάβα (Λαμία)
Το απόγευμα της ίδιας μέρας στη Λαμία μια ομάδα SS συνάντησε στη σιδηροδρομική γραμμή δύο νεαρούς Λαμιώτες. Τους κυνήγησαν και τον εκτέλεσαν τον έναν επί τόπου λίγο πριν σημάνουν οι καμπάνες της απελευθέρωσης.
Η αναστάτωση είχε χτυπήσει κόκκινο. Κανείς δεν ήξερε πως θα αντιδρούσαν οι Γερμανοί που ετοιμάζονταν την άλλη μέρα, 18 Οκτωβρίου να κινηθούν βόρεια προς την κατεύθυνση του Δομοκού, αποχωρώντας από την πόλη.
Κυκλοφορούσε η πληροφορία ότι οι κατακτητές, σύμφωνα με την πάγια τακτική τους και σε άλλα μέτωπα κατά τη διαδικασία της υποχώρησης, θα ανατίναζαν σημαντικά κτίρια και εγκαταστάσεις μέσα στη Λαμία προκαλώντας εσκεμμένα ανυπολόγιστες καταστροφές στις υποδομές, με τεράστιους κινδύνους για τον πολύπαθο πληθυσμό.
Στόχο αποτελούσαν οι μεγάλες αποθήκες πυρομαχικών στο συγκρότημα των Παλιών Στρατώνων (στρατόπεδο Τσαλτάκη) όπου ήταν αποθηκευμένα πυρομαχικά και κυρίως οβίδες πυροβολικού των κατακτητών. Παράλληλα επρόκειτο να ανατιναχθούν το Εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής της Ηλεκτρικής Εταιρείας στην οδό Λεωνίδου και το τηλεφωνικό κέντρο της ΑΕΤΕ (Ανώνυμη Ελληνική Τηλεφωνική Εταιρεία) στην οδό Αινιάνων.
Επίσης κινδύνευαν με ολική καταστροφή οι αποθήκες τροφίμων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού που βρίσκονταν σε διάφορα σημεία της πόλης: στο παλιό Νοσοκομείο στην οδό Φλέμινγκ (σημερινό Δημαρχείο), στο σιδηροδρομικό σταθμό Λαμίας, στο παλιό Γυμνάσιο Αρρένων (σημερινό 6ο Γυμνάσιο) και κτίρια στην οδό Παλαιολόγου. Ο κίνδυνος για τη Λαμία ήταν μεγάλος καθώς κινδύνευε με ολική καταστροφή.
Ο σωτήριος για τη Λαμία ρόλος τριών ανθρώπων
Μέσα στον ορυμαγδό των εξελίξεων 3 άνθρωποι έπαιξαν εκείνες τις ώρες, τον πλέον σημαντικό ρόλο, σωτήριο για την ύπαρξη της Λαμίας, αποτρέποντας σε μεγάλο βαθμό την καταστροφή της: ο Ιταλός αιχμάλωτος Eugenio de Simone, ο Αυστριακός στρατιώτης Josef H. Blechinger (Ηλίας Κόκκινος) και ο Σουηδός αντιπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Sture Linner.
Ο Ιταλός αξιωματικός του πυροβολικού, Eugenio de Simone (1909-1968), ηλεκτρολόγος αντιφασίστας, από το χωριό Απριλιάνο της Κοσέντζα, αιχμάλωτος των Γερμανών από το 1943 στο στρατόπεδο Τσαλτάκη, είχε πάρει εντολή από τους Γερμανούς να φτιάξει και να τοποθετήσει στις αποθήκες πυρομαχικών του στρατοπέδου τα εκρηκτικά καλώδια που θα σήμαιναν το τέλος για την πόλη της Λαμίας.
Ο de Simone δουλεύοντας όλη νύχτα, με τεράστιο κίνδυνο, προκάλεσε για παραπλάνηση την πρώτη μικρή έκρηξη το πρωί, ξημερώματα 18 Οκτωβρίου, και αποσυνδέοντας τα μεγάλα καλώδια, απέτρεψε τη δεύτερη μοιραία έκρηξη.
Έτσι το πρωί ξημερώματα, όταν τα πρώτα τμήματα του ΕΛΑΣ έμπαιναν στην πόλη από τα ανατολικά και έφταναν στο στρατόπεδο Τσαλτάκη, τον βρήκαν να αποσυνδέει τα καλώδια, σώζοντας τη Λαμία από βεβαία καταστροφή.
Ο de Simone έμεινε μεταπολεμικά στη Λαμία, εργάστηκε ως ελαιοχρωματιστής, παντρεύτηκε την Ελπίδα Πέτρου και απέκτησε 5 παιδιά: τη Ροζάνα, τη Βαγγελιώ, την Κατερίνα, το Θανάση και το Φράνκο.
Τις μέρες της αποχώρησης των Γερμανών από τη Λαμία, ένας άλλος «ξένος», ο Αυστριακός στρατιώτης, Josef H. Blechinger (1911-1995), από μια περιοχή στα σύνορα με τη Δρέσδη, με ειδικότητα στους σιδηροδρόμους, που είχε πολεμήσει στην Πολωνία και τη Γιουγκοσλαβία, βρίσκονταν στη Λαμία. Τις μέρες του Οκτώβρη 1944 είχε μάθει από πληροφορίες, ότι οι κατακτητές φεύγοντας επρόκειτο να ανατινάξουν τις αποθήκες πυρομαχικών στο στρατόπεδο Τσαλτάκη όπου εργαζόταν και ο ίδιος.
Εχοντας επαφές με την αντίσταση (ΕΛΑΝ Μαλιακού) μέσω της μετέπειτα γυναίκας του Αγγελικής Καρακώστα, αποφάσισε να αποτρέψει την ανατίναξη με κίνδυνο της ζωής του. Σε μια παράλληλη ιστορία με του Ιταλού de Simone, ήρθε σε συνεννόηση με τους αντάρτες και με Ιταλούς σκοπούς του στρατοπέδου και έκοψε τα καλώδια, σώζοντας την πόλη από την καταστροφή, διαφεύγοντας κατόπιν στη Στυλίδα κοντά στον καπετάνιο του ΕΛΑΝ Μαλιακού, Σωτήρη Μπεγνή.
Ο J. Blechinger, έμεινε μεταπολεμικά στη Λαμία, απέκτησε ελληνική υπηκοότητα και πήρε το όνομα Ηλίας Κόκκινος (από τον πρώτο νεκρό Λαμιώτη στο αλβανικό μέτωπο). Παντρεύτηκε την Αγγελική και απέκτησε ένα γιό το Νίκο. Ασχολήθηκε με τη βυζαντινή ζωγραφική και εργάστηκε ως αγιογράφος.
Οταν τον είχαν ρωτήσει για τη δράση του, εκείνα τα χρόνια, απάντησε με σοφία και σεμνότητα: «Γράψτε πως είμαι Έλληνας δημοκράτης, τίποτε άλλο».
Εκείνο το διήμερο εκτυλισσόταν παράλληλα και μια τρίτη ιστορία με πρωταγωνιστή αυτή τη φορά το Σουηδό αντιπρόσωπο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και μετέπειτα διπλωμάτη Sture Linner (1917-2010).
Γεννημένος στη Στοκχόλμη, βρέθηκε την εποχή της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα ως μέλος μιας ομάδας Σουηδών του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού επιφορτισμένης με την επισιτιστική βοήθεια στον λιμοκτονούντα ελληνικό πληθυσμό από το Φεβρουάριο του 1942.
Στη διάρκεια του 1943, υφηγητής πλέον της ελληνικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας, εργάστηκε, ως υπεύθυνος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, με τομέα ευθύνης τη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία.
Λίγες μέρες προτού οι Γερμανοί αποχωρήσουν από τη Λαμία, και με δεδομένη τη φήμη για ανατίναξη των αποθηκών τροφίμων του Ε.Σ ο Linner ανελαβε την πρωτοβουλία να οργανώσει επιτυχώς ομάδες περιφρούρησης από 15-20 νέους της πόλης για την αποτροπή λεηλασιών αλλά και ανατίναξής τους από τους ναζί.
Πράγματι οι φήμες επιβεβαιώθηκαν αφού στις 17 Οκτωβρίου, ο Γερμανός διοικητής ενημέρωσε τον S.Linner ότι τα μεσάνυχτα θα ανατιναχτούν οι διάσπαρτες αποθήκες τροφίμων του Δ.Ε.Σ της πόλης.
Επισκέφθηκε με δική του πρωτοβουλία τα μεσάνυχτα της 17ης Οκτωβρίου το Γερμανό διοικητή στην οικία του (οδός Τσιριμώκου και Μανωλίδου) και έτσι απετράπη η καταστροφή των αποθηκών. Τελικά μόνο το τηλεφωνικό κέντρο στην οδό Αινιάνων ανατινάχθηκε τα μεσάνυχτα, ξημερώνοντας η 18η Οκτωβρίου, και ενώ παράλληλα εκτυλίσσονταν τα προαναφερθέντα γεγονότα στο στρατόπεδο Τσαλτάκη στις αποθήκες πυρομαχικών από τους de Simone και J. Blechinger με τη βοήθεια των ανταρτών του ΕΛΑΝ.
Η είσοδος των ανταρτών του ΕΛΑΣ στην πόλη
Στις 18 Οκτώβρη το βράδυ, οι τελευταίοι Γερμανοί εγκατέλειψαν τη Λαμία, πιεζόμενοι σε όλη την πορεία τους προς Δομοκό από τις ανταρτικές δυνάμεις. Από το πρωί οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα, για την ελευθερία που είχε έρθει μέσα από ποταμούς αίματος και θυσιών του ηρωικά αγωνιζόμενου, σε βουνά και πόλεις, ελληνικού λαού.
Πρώτο εισήλθε το σύνταγμα του Θύμιου Ζούλα με τον καπετάνιο του ΕΛΑΝ Σωτήρη Μπεγνή, αλλά σχεδόν ταυτόχρονα από την άλλη είσοδο της πόλης έμπαινε το τμήμα του Νικηφόρου (Δημήτρης Δημητρίου) με τον καπετάν-Ατρόμητο (Δημήτρης Καπερώνης). Στις 19 Οκτώβρη στη Λαμία έφτασε και το ΙΙΙ τάγμα του 42ου συντάγματος του Φώτη Βερμαίου (Φοίβος Γρηγοριάδης) με τον καπετάνιο του Περικλή (Γιώργο Χουλιάρα) και το 36ο σύνταγμα της ΧΙΙΙ Μεραρχίας από Άμφισσα. Ο Άρης Βελουχιώτης έφτασε το σούρουπο της 20ής Οκτωβρίου στην γενέτειρά του τη Λαμία, όπου ο λαός τους υποδέχτηκε θριαμβευτικά.
Η καθιέρωση του επίσημου εορτασμού της πόλης το 1948
Το 1946, ο Δήμαρχος Λαμιέων Σταύρος Χαραλαμπόπουλος, ανακοίνωσε την πρόθεση του Δήμου να οριστεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς προστάτης της πόλης και η 18η Οκτωβρίου ημέρα τοπικής εορτής. Στις 25 Ιουνίου 1948 δημοσιεύθηκε Βασιλικό Διάταγμα «Περί αναγνωρίσεως ως μονίμου τοπικής θρησκευτικής εορτής τελετής του Ευαγγελιστού Λουκά Λαμίας», με το οποίο ορίζεται πολιούχος της πόλης ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Με πληροφορίες από wikipidia.gr και ethniki-antistasi-dse.gr
