Πίσω ἀπό αὐτή τήν φωτογραφία μέ τήν μαυροφορεμένη γυναίκα ὑπάρχει μιά μεγάλη ἱστορία. Ἡ γυναίκα αὐτή ἔγινε τό παγκόσμιο σύμβολο τῆς σφαγῆς τοῦ Διστόμου Βοιωτίας. Λίγους μῆνες μετά τήν τραγική σφαγή, ἀνταποκριτής τοῦ ἀμερικανικοῦ περιοδικοῦ «Life» ἀπαθανατίζει τήν Μαρία Παντίσκα νά στέκεται ὄρθια μπροστά σέ μία σκάφη καί νά πλένει τά μαῦρα ροῦχα της στήν αὐλή. «Τί ἔκαναν οἱ Γερμανοί στήν Ἑλλάδα» ἦταν ὁ τίτλος τοῦ κειμένου πού συνόδευε τήν φωτογραφία, ἐνῶ ἡ λεζάντα κάτω ἀπό αὐτήν ἀνέφερε: «Ἡ Μαρία Παντίσκα ἀκόμα κλαίει μέ λυγμούς, δύο μῆνες ἀφότου οἱ Γερμανοί σκότωσαν τήν μητέρα της σέ σφαγή στήν ἑλληνική πόλη Δίστομο».
Τό πρωί τῆς 10ης Ἰουνίου τοῦ 1944 μία φάλαγγα 7 αὐτοκινήτων μέ Γερμανούς στρατιῶτες, ξεκίνησε ἀπό τήν Λειβαδιά μέ κατεύθυνση τό Δίστομο. Λίγο ἀργότερα, ἄλλα 60 γερμανικά στρατιωτικά αὐτοκίνητα συμπλήρωσαν τήν φάλαγγα, πού σέ λίγο θά σκορποῦσε τόν θάνατο. 12 ἀγρότες, πού ἐκεῖνο τό πρωινό θέριζαν τά χωράφια τους, ἦταν οἱ πρῶτοι ὅμηροι. Ἡ θέα καί μόνο τῆς τεράστιας στρατιωτικῆς φάλαγγας, πού μέ θόρυβο πολύ ἔμπαινε στό χωριό, ἔκανε τούς ἀνυποψίαστους μέχρι στιγμῆς κατοίκους νά ἀρχίσουν νά ἀνησυχοῦν. Ὁ πρόεδρος καί ὁ ἱερέας τοῦ χωριοῦ καλοῦνται πρῶτοι ἀπό τόν Γερμανό ἐπικεφαλῆς νά δώσουν πληροφορίες σχετικά μέ τίς κινήσεις τῶν ἀνταρτῶν. Μή μπορώντας ὅμως νά τούς ἀποσπάσουν οὔτε μία λέξη, ὀργισμένοι ἐπιδίδονται σέ λεηλασίες.
Μετά ἀπό τήν δίωρη σκληρή μάχη πού δόθηκε τό μεσημέρι τῆς ἴδιας μέρας, ἔξω ἀπό τό χωριό Στείρι, μεταξύ ἀνταρτῶν καί Γερμανῶν στρατιωτῶν, κατά τήν διάρκεια τῆς ὁποίας ἔχασαν τήν ζωή τους περίπου 40 Γερμανοί, ἐνῶ ὁ ἐπικεφαλῆς τους τραυματίστηκε βαριά, ξεκινᾶ ἡ τραγωδία τοῦ Διστόμου. Ἦταν ἄλλωστε γνωστή καί ἀπό ἄλλα ἑλληνικά μαρτυρικά χωριά, ἡ τακτική τῶν κατακτητῶν νά χτυποῦν καί νά σκοτώνουν ἀνυπεράσπιστους κατοίκους, ὡς ἀντίποινα. Ἡ διαταγή πού ἔφτασε ἀπό τήν Λαμία ἔλεγε νά μήν μείνει τίποτα ὄρθιο. Μέ ὑπερβάλλοντα ζῆλο, ἡ διαταγή αὐτή ἐκτελέστηκε. Οἱ κάτοικοι ἔντρομοι κλείστηκαν στά σπίτια τους. Τό χωριό ξαφνικά ἐρήμωσε.
Ἀπό τό μακελειό πού ἀκολούθησε δέν ἐξαιρέθηκε κανείς. Οὔτε γυναικόπαιδα οὔτε ἡλικιωμένοι, ἀκόμα οὔτε καί τά βρέφη. Μέ κάθε φονικό μέσο, ἀποκεφαλίζουν, ἐκτελοῦν καί σφάζουν τούς κατοίκους τοῦ χωριοῦ. Ὅσοι ἐπέζησαν, ὅσοι κρύφτηκαν καλά ἤ προσποιήθηκαν τούς νεκρούς καί γλύτωσαν ἀπό τίς βολές τοῦ θανάτου, περιγράφουν μέ πόνο ὅσα ἔζησαν τίς μέρες ἐκεῖνες.
«Ἐμένα καί τήν ἀδελφή μου, μᾶς ἔστειλαν στό πατρικό μας, 50 μέτρα μακρύτερα. Ἤρθαμε στό σπίτι μας καί ἀντικρίζω τήν μάνα μου σκοτωμένη, γονατιστή στήν ἀγκωνή στό τζάκι. Μόλις τήν ἀκούμπησα, σωριάστηκε χάμω. Ὁ πατέρας μου ἦταν σκοτωμένος πάνω στό κρεβάτι. Στό ἄλλο μικρό κρεβάτι δίπλα στό τζάκι, ξεκοιλιασμένος ὁ ἀδελφός μου Νίκος, 2 χρόνων. Βγήκαμε ἔξω κλαίγοντας καί φωνάζω στήν γιαγιά μου πώς σκότωσαν τούς γονεῖς μου. Τήν ἄλλη μέρα φύγαμε… ὕστερα περιπλανιόμασταν ἀποφεύγοντας τούς Γερμανούς, πού πολλές φορές κατέβαιναν μέ ἄλογα φορτωμένα κανόνια. Ἀπ’ αὐτήν τήν ἄγρια σφαγή, ἔχασα 14 ἄτομα, ἄμεσους συγγενεῖς μου».
Ὅταν ἄρχισε νά νυχτώνει, οἱ δολοφόνοι, φοβούμενοι μήπως ἐπιστρέψουν οἱ ἀντάρτες, ἔφυγαν ἀφήνοντας πίσω τους 228 νεκρούς, ἐκ τῶν ὁποίων 117 ἦταν γυναῖκες, 111 ἄνδρες. Ἀνάμεσά τους 53 παιδιά, ἀπό τά ὁποῖα τά 20 ἦταν βρέφη. Ἡ μαρτυρία ἑνός ἀπεσταλμένου τοῦ Διεθνοῦς Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, ὁ ὁποῖος ἔφτασε στό Δίστομο λίγες μέρες μετά τήν σφαγή, μιλοῦσε γιά 600 νεκρούς στήν εὐρύτερη περιοχή, ἀφοῦ, ὅπως ὁ ἴδιος εἶπε, εἶδε πτώματα νά κρέμονται ἀκόμα καί ἀπό τά δέντρα περιμετρικά τοῦ δρόμου πού ὁδηγεῖ στό χωριό. Λίγες μέρες ἀργότερα, στίς 24 Ἰουνίου, οἱ Γερμανοί ἐπέστρεψαν γιά νά ἰσοπεδώσουν ὅ,τι εἶχε μείνει ὄρθιο. Ἔκαψαν τά σπίτια καί τίς θημωνιές στά ἁλώνια. Εὐτυχῶς πού οἱ κάτοικοι, ὅσοι ἀπέμειναν, κατόρθωσαν νά κρυφτοῦν σέ δύσβατες περιοχές τοῦ χωριοῦ καί ἔτσι γλίτωσαν τήν χαριστική βολή.
Ὁ χρόνος πάγωσε στό Δίστομο τήν 10η Ἰουνίου τοῦ 1944. Τό ἀποτρόπαιο ἔγκλημα τῶν Ναζί, πού κόστισε τήν ζωή σέ ἑκατοντάδες ἀνθρώπους, στιγμάτισε τήν σύγχρονη παγκόσμια ἱστορία. Δυό μῆνες πρίν, στήν ἀκριτική Κλεισούρα τῆς Καστοριᾶς «τό λουτρό αἵματος» ἔμεινε ἀτιμώρητο, μέ τόν ἀρχηγό τοῦ ἐγκλήματος νά παρασημοφορεῖται γιά τήν «γενναία» πράξη του. Δυστυχῶς, τήν ἴδια πορεία ἀκολούθησε καί τό Δίστομο. Ὁ Χάνς Ζάμπελ, ἕνας ἀπό τούς ὑπεύθυνους τῆς σφαγῆς, ὁμολόγησε τήν ἔκταση τῶν θηριωδιῶν στό Δίστομο, ἀρκέστηκε ὅμως στήν δικαιολογία ὅτι ἐκτελοῦσε διαταγές ἀνωτέρων του. Ἔφυγε ἀπό τήν Ἑλλάδα καί δέν ἐπέστρεψε ποτέ σέ αὐτήν γιά νά ἀντιμετωπίσει τίς συνέπειες τῶν πράξεών του.
Ὁ μαρτυρικός αὐτός τόπος, ἡ ἀποτρόπαια σφαγή, τά θύματα-μάρτυρες ἔδωσαν ἀφορμή στόν μεγάλο Ἕλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσο νά γράψει:
Ἐδῶ ΄ναι τό πικρό τό χῶμα τοῦ Διστόμου.
Ὦ ἐσύ διαβάτη, ὅπου πατήσεις νά προσέχεις.
Ἐδῶ πονᾶ ἡ σιωπή, πονάει ἡ πέτρα κάθε δρόμου
κι ἀπ’ τήν θυσία κι ἀπ’ τήν σκληρότητα τοῦ ἀνθρώπου.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΙΟΥΝΙΟΥ
