Με την ανατολή της 17ης Μαΐου του 1821 έφτασε και το πλήρωμα του χρόνου για την κήρυξη της επανάστασης στη Μακεδονία. Μία επανάσταση που έμελλε να διαδραματίσει έναν ρόλο ιδιαίτερο στην εξέλιξη του εθνικού αγώνα για την ελευθερία, να αναδείξει το ήθος των επαναστατημένων αλλά να αποδειχθεί άνισος και «να πνιγεί στο αίμα», όπως τονίζεται και στο επιστημονικό συνέδριο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών για την «Επανάσταση στη Μακεδονία».
Μακεδόνες κλεφταρματολοί, πρόκριτοι και έμποροι καθώς και γόνοι γνωστών μακεδονικών οικογενειών με μεγάλη οικονομική επιφάνεια και επιρροή στην τοπική κοινωνία, όπως ήταν ο Εμμανουήλ Παππάς, ο Καπετάν Χάψας, ο Γερο-Τσάμης, ο Αγγελής Γάτσος, Νικόλαος Κασομούλης και ο Ζαφειράκης Λογοθέτης ανακηρύχθηκαν πρωταγωνιστές της εθνικής εξέγερσης μαζί με χιλιάδες άλλους επώνυμους και ανώνυμους που συστρατεύτηκαν εξ αρχής στην εθνική υπόθεση, μία παράμετρος που συζητείται εκτενώς στο συνέδριο.
Για δύο περίπου χρόνια οι Μακεδόνες πολέμησαν από κοινού με τους Έλληνες του νότου για την ελευθερία, απασχόλησαν σοβαρά τις τουρκικές δυνάμεις και βοήθησαν σημαντικά στην εδραίωση της επανάστασης στη Νότια Ελλάδα.
Οι επαναστάσεις στη Χαλκιδική, στα Βασιλικά και στη Νάουσα ήταν ορισμένες μόνο στιγμές του εθνικού ξεσηκωμού στα εδάφη και πυρήνες της επανάστασης στην περιοχή.
