Με την έκδοση του δίτομου συλλογικού τόμου «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις», ολοκληρώθηκε ουσιαστικά το τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στον Βόλο στις 25-27 Σεπτεμβρίου 2020, κλείνοντας με τον πλέον άρτιο και επιτυχημένο τρόπο, το «Θεματικό Έτος Πολιτισμού 2018», που επεκτάθηκε και κατά το έτος 2019, που ήταν αφιερωμένο στην Ελληνική Λαϊκή Τέχνη και έφερε τον διακριτικό τίτλο «Μαγνήτων τέχνες λαϊκές».
Ο Φορέας Πολιτισμού της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος & Αλμυρού «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος», μέσω της «Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας» παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό και τους μελετητές ένα ολοκληρωμένο Επιστημονικό συλλογικό σύγγραμμα. Πρόκειται για ένα θεματικό δίτομο έργο με σπουδαίες εισηγήσεις οι οποίες αναδεικνύουν τις αξίες της Λαϊκής μας Τέχνης. Με την έκδοση αποδίδουμε ένα σπουδαίο Συλλογικό τόμο – παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές ερευνητών.
Η «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος», μέσω της «Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας» συνδιοργάνωσε στον Βόλο, 25 έως 27 Σεπτεμβρίου 2020, με την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης τριήμερο διεθνές επιστημονικό συνέδριο με τίτλο:
«Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις».
Το Συνέδριο ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του Λαογράφου Κίτσου Μακρή.
Κατόπιν μιας πολύ ουσιαστικής συντονισμένης προσπάθειας, αλλά και επιτυχημένη παρέμβαση της Αντιπεριφερειάρχη Μαγνησίας και Βορείων Σποράδων, Δωροθέας Κολυνδρίνη, κυκλοφόρησε ο δίτομος συλλογικός τόμος «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις, που περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του τριήμερου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στον Βόλο στις 25-27 Σεπτέμβριου 2020.
Τη σημαντική έκδοση έχουν επιμεληθεί, ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Κοσμήτορας της Σχολής Κλασσικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, και Διευθυντής του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΔΠΘ, η Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Επίκουρη Καθηγήτρια Λαογραφίας στο τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, και ο Αλέξανδρος Καπανιάρης, Διδάκτορας Ψηφιακής Λαογραφίας και Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τ.Ι.Ε. ΔΠΘ.
Η έκδοση, που εκτυπώθηκε από τις εκδόσεις «Ιδιόμελον», περιλαμβάνεται στο ερευνητικό έργο του Εργαστηρίου Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, 12 – Μελέτες Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας – 12.
Η έκδοση, όπως και το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις», αφιερώθηκε στη μνήμη του Λαογράφου Κίτσου Μακρή.
Η έκταση του δίτομου έργου ανέρχεται σε 1.276 σελίδες και συμμετέχουν, 54 επιστήμονες, μέλη ΔΕΠ, ερευνητές και στελέχη πολιτιστικών φορέων και μουσείων.
Η «Μαγνήτων Κιβωτός» σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλία και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, έχει ήδη καταρτίσει έναν μακρύ κατάλογο Πανεπιστημιακών και πολιτιστικών φορέων, Επιστημόνων, ερευνητών και Λαογράφων καθώς και Μουσείων στους οποίους θα αποστείλει το μοναδικό τούτο έργο, με προτεραιότητα στους εισηγητές και σε όσους παρακολούθησαν το τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο.
Στις θεματικές ενότητές του περιλαμβάνονται:
α) Θεωρητικά ζητήματα: οι λαϊκές τέχνες στον Ελλαδικό χώρο.
β) Η έρευνα της λαϊκής τέχνης στο πλαίσιο των τοπικών σπουδών.
γ) Λαϊκή τέχνη – Εργαστήρια – Τεχνίτες και Τεχνικές (Λιθογλυπτική, Λαϊκή Ζωγραφική, Αγγειοπλαστική, Σαμαροποιΐα, Ναυπηγική, Κοσμηματοποιία, Υφαντική, Κεντητική, Παραδοσιακό και Σύγχρονο Ένδυμα, Χορός και Μουσική).
δ) Εκκλησιαστικές τέχνες, έντεχνος λαϊκός λόγος.
ε) Αναπαραστάσεις εκφάνσεων της λαϊκής τέχνης στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο και στο θέατρο.
στ) Μουσεία και λαϊκή τέχνη, ζητήματα αναπαράστασης – διαχείρισης και εκπαιδευτικής πολιτικής.
ε) Η λαϊκή τέχνη ως τουριστικό προϊόν.
ζ) Νέες τεχνολογίες, ψηφιακά εργαλεία, εκπαίδευση και λαϊκή τέχνη.
ΤΟΜΟΣ Α΄
Χαιρετισμός του Μητροπολίτη Δημητριάδος & Αλμυρού και Προέδρου του φορέα πολιτισμού «Μαγνήτων Κιβωτός», κ. Ιγνατίου.
Χαιρετισμός της Αντιπεριφερειάρχη Μαγνησίας & Σποράδων κυρίας Δωροθέας Κολυνδρίνη.
Χαιρετισμός του Ομότιμου Καθηγητή Μ. Γ. Μερακλή.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου, Παραδοσιακές λαϊκές τέχνες στον ελλαδικό χώρο. Άνθρωποι και επαγγέλματα. Παρελθόν – Παρόν – Μέλλον
Β. Ο ΣΥΜΒΟΛΙΚΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
Ευρυδίκη Αντζουλάτου-Ρετσίλα, Τα έργα της χειροτεχνίας ως εργαλεία πολιτιστικής διπλωματίας και όχι μόνον
Ευφροσύνη Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου, Το πλοίο στην Κύπρο: από την ιστορική πραγματικότητα στη λαϊκή τέχνη
Βασιλική Κράββα, Όταν η λαϊκή τέχνη και η παράδοση συνομιλούν με την αρχαιότητα και το Βυζάντιο: στοχασμοί με αφορμή τη ζωγραφική του Νίκου Εγγονόπουλου
Νίκος Τσούκας, Η διάσωση, προβολή και προσπάθεια διαφύλαξης της λαϊκής πηλιορείτικης παράδοσης μέσα από το έργο του Κώστα Λιάπη
Γ. ΛΑΪΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, ΤΕΧΝΙΤΕΣ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Γ.Ι ΛΙΘΟΓΛΥΠΤΙΚΗ – ΛΑΪΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Ευαγγελία Ράπτου, Η τέχνη της λιθοτεχνίας στην Ελασσόνα. Το παράδειγμα του λιθογλύπτη Αθανασίου Σανίδα
Ζωή Γοδόση, Ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα στις τοιχογραφίες των κτηρίων παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στον ελλαδικό χώρο κατά τον 18ο και 19ο αιώνα
Ζωή Γοδόση – Θεοχάρης Τσάμπουρας, Μια κοινωνία σε αλλαγή: ζωγράφοι στην Εράτυρας (18ος – αρχές 20ού αιώνα)
Στέφανος Τσιόδουλος, Απεικονίσεις ρολογιών στη ζωγραφική των αρχοντικών του18ου και του19ου αιώνα
Κατερίνα Σχοινά, Ζωγραφική με το στόμα και το πόδι (ΖΩ.Σ.Π.) ως σύγχρονη λαϊκή τέχνη
Γ. ΙΙ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ – ΣΑΜΑΡΟΠΟΙΙΑ – ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ
Μανόλης Γ. Βαρβούνης, Η σαμιακή αγγειοπλαστική μεταξύ παράδοσης και νεωτερισμού: το εργαστήριο της οικογένειας Κληρονόμου στους Κουμαραδαίους της Σάμου.
Αλέκος Φλωράκης, Ο τελευταίος σαράτσης της Γουμένισσας. Ένα παράδειγμα εθνογραφικής Τεχνολογίας
Μαρία Κτωρή, Η κυπριακή παραδοσιακή ναυπηγική στις Εικαστικές Τέχνες: μεθοδολογικές προσεγγίσεις και προβληματισμοί
Γ. ΙΙΙ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΠΟΙΙΑ – ΥΦΑΝΤΙΚΗ – ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ
Πετρούλα Χατζηττοφή, Σύγχρονες θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις στο νεότερο υλικό πολιτισμό: To παράδειγμα του κοσμήματος στην Κύπρο (19ος-20ός αιώνας)
Αριστείδης Γκαλέτσης, Μακεδονικά παραδοσιακά υφαντά οικιακής διακόσμησης του Δρυμού Θεσσαλονίκης
Άρης Μπαζμαδέλης, Συμβολή της ταπητουργίας στην ιστορία, τον πολιτισμό και την οικονομία της ευρύτερης περιοχής της Ουρανούπολης Χαλκιδικής: ζεύγος S. & J. Loch
Αναστασία Α. Φλωράκη, Το κέντημα «φιλέ» στην Τήνο. Κοινωνικές και τεχνολογικές παράμετροι μιας γυναικείας χειροτεχνίας
Γ. ΙV ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΝΔΥΜΑ
Βάλτερ Πούχνερ, Οι κοινωνικές διαστάσεις της παραδοσιακής ενδυμασίας. Η σημειωτική της οπτικής πληροφόρησης για την κοινωνική και προσωπική ταυτότητα
Ελένη Παπαθωμά, «Αναφορά στην παράδοση»: Η αξιοποίηση της λαϊκής τέχνης στην ελληνική μόδα της περιόδου 1960-1980 και η περίπτωση της σχεδιάστριας Ρούλας Στάθη
Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Η άνθιση της χειροτεχνίας στην εποχή του Covid -19. Χειροποίητες μάσκες από προικιάρικα ασπρόρουχα
Γ. V ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ
Αρχοντία – Δανάη Σταύρου, Η διδασκαλία Ελληνικών Παραδοσιακών Χορών & η Διατήρηση της Πολιτισμικής Κληρονομιάς: Εφαρμογή της Μεθόδου ΑΑΑΑ
Μιχάλης Ράντος – Δημήτρης Γουλιμάρης – Ζωή Μάργαρη, Το αποκριάτικο εθιμικό δρώμενο «Σεϊμένηδες και Πιτεράδες»: Λαϊκός πολιτισμός, ταυτότητα και ανανοηματοδότηση της παράδοσης
Αντώνης Βερβέρης – Στέφανος Φευγαλάς, Το ύφος ως στοιχείο του λαϊκού μουσικού πολιτισμού. Η περίπτωση των σαντουριέρηδων της Λέσβου
Αναστάσιος Ι. Κυριακίδης, Η «τσαμούντα» στην παραδοσιακή κοινωνία των Αρβανιτών της Άνδρου. Τραγούδια και μουσικές
Gordana Blagojevic, Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί και ζητήματα πολιτισμικής ταυτότητας στη διασπορά: οι Έλληνες στη Σερβία
Ρενάτα Δαλιανούδη, Από το Folk στο post-Folk. Πολιτισμική μετάβαση ή μια νέα ανάγνωση του παραδοσιακού;
ΤΟΜΟΣ Β΄
Δ. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ
π. Σπυρίδων Κωνσταντής, H χρήση των σύγχρονων λαϊκών θρησκευτικών καλλιτεχνικών δημιουργιών υπό το πρίσμα της Λειτουργικής και Τελετουργικής
Γεώργιος Ι. Στούκης, Το εργαστήριο εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής της Ι. Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου-Πελαγίας (20ός-21ος αιώνας)
Αναγνώστης Ευάγγελος Παπακυπαρίσσης, ‘Ο Καιρός του Χρόνου’, ένα θέμα λαϊκής θρησκευτικής ζωγραφικής (17ου-18ου αι.) σε τοιχογραφίες εκκλησιών της Θεσσαλίας
Ε. ΕΝΤΕΧΝΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Μυροφόρα Ευσταθιάδου, «Κατίγκω Καλευρά»: η λαϊκή ποίηση ως διέξοδος σε προσωπικά και συλλογικά αδιέξοδα
Μαρία Προκοπίδου, Η θρησκευτικότητα των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τα ποντιακά δημοτικά τραγούδια και δίστιχα
Γιώργος Κούζας, O «πύργος» της οδού Θήρας στα Πατήσια. Μια περιπτωσιολογική μελέτη για την κυκλοφορία και την κοινωνική σημασία των θεωριών συνωμοσίας στη σύγχρονη πόλη
Γεώργιος Πασιόπουλος και Γιώργος Κατσαδώρος, Το μουσικό κίνημα της Low bap και οι επιρροές του στην περιοχή του Περάματος. Πορίσματα μιας εκπαιδευτικής έρευνας
ΣΤ. ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΚΦΑΝΣΕΩΝ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ / ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ
Θανάσης Β. Κούγκουλος, «Εζωγραφίσθη στανικώς»: ο θρύλος της προσωπογραφίας ενός ληστή στην πεζογραφία του Χριστόφορου Μηλιώνη
Χριστίνα Λούρη, «Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ» του Ανδρέα Εμπειρίκου: «Το ρήμα κρουσταλλώθηκε και φέγγει» για τη διαμόρφωση της ελληνικότητας
Νίκος Πουλάκης, Μουσικοχορευτικές επιτελέσεις στον ελληνικό κινηματογράφο: Παραδοσιακές, λαϊκές και έντεχνες εκφράσεις
Χρύσα Μάντακα, Εικαστική γλώσσα και λαϊκή τέχνη στη θεατρική ενδυματολογία
Ζ. ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Τίνα Γκουρβέλου, επιστημονική θεμελίωση της Λαογραφίας και το Λαογραφικό Μουσείο στο Νέο Ελληνικό Κράτος ως μέσο για τη διάσωση της λαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως καταγράφεται στο έργο του φιλολόγου, λαογράφου, λογοτέχνη και δημοσιογράφου Κώστα Μαρίνη (1899-1968)
Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Από την Ανατολική Ρωμυλία στο Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο του ΕΚΠΑ: Η περίπτωση της συλλογής Δήμου-Φωτιάδου, μεταξύ επικοινωνιακής και πολιτισμικής μνήμης.
Εύη-Μαρία Πιτσιάβα, Λαϊκός πολιτισμός σε Ελληνο-Αμερικάνικα μουσεία.
Αλεξάνδρα Μπολότη, Διερευνώντας τον ρόλο της συντήρησης στη διάσωση και ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού: Η περίπτωση της έκθεσης του ΜΕΛΤ «Άνθρωποι και εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική εποχή»
Ελευθερία Σταυριανού, «Η Παράδοση δε μυρίζει ναφθαλίνη, πλάθεται σαν πλαστελίνη»: Εκπαιδευτικός Φάκελος για το Λαογραφικό Μουσείο του Λυκείου Ελληνίδων Ρόδου «Εργάνη Αθηνά»
Μαρία Γ. Βενιζελέα, «Διά χειρός Κουρτζή». Με αφορμή μια έκθεση
Η. Η ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ
Αικατερίνη Σ. Μάρκου, Πολιτιστικός τουρισμός και λαϊκή τέχνη: μια αμφίδρομη δυναμική σχέση
Αναστασία Χάματσου, Συντήρηση και ανάδειξη παραδοσιακών τεχνών μέσα από προγράμματα πολιτιστικής εκπαίδευσης και βιωματικού τουρισμού: η περίπτωση του Οικομουσείου Μαραθάσας (Τρόοδος, Κύπρος)
Θ. ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ, ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ
Μαριεύη Μαστοράκη, Από το νήμα… στο vector: Το σεμεδάκι και το κέντημα στις γραφιστικές εφαρμογές
Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης, Τα Κοινωνικά Μέσα Δικτύωσης στο πεδίο της Ψηφιακής Λαογραφίας: Το νέο κοινωνικό δίκτυο PLUGGY και ο λαϊκός ζωγράφος Νικόλαος Α. Χριστόπουλος
Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης – Χριστίνα-Μαρία Λαγογιάννη, Ψηφιακές εκπαιδευτικές αφηγήσεις (digital storytelling): Η περίπτωση της φορεσιάς του Πύργου Ηλείας με τη χρήση playmobil
Μαρία Τρυψιάννη, Ψηφιακά εργαλεία και ελληνικές τοπικές ενδυμασίες. Το παράδειγμα των ενδυμασιών της Έδεσσας και της Νάουσας (μέσα 19ου–αρχές 20ού αι.)
Δάφνη Κυριάκη-Μάνεση – Μάρκος Δενδρινός – Αλεξάνδρα Τράντα, Το θέμα του φοίνικα στην ελληνική τέχνη: Δημιουργία μιας οντολογίας
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ευφροσύνη Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου, Σχόλια για τα συμπεράσματα του Συνεδρίου.
Και με τούτο το έργο η «Μαγνήτων Κιβωτός» υλοποιεί την πρωταρχική δέσμευση του Προέδρου της, Σεβ Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού, κ. Ιγνατίου, να παρουσιάζει σε κάθε «Θεματικό Έτος Πολιτισμού» και σε κάθε καθιερωμένο πλέον «Θεσμό», ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ έργα στην κοινωνία, στην Επιστήμη και στον Πολιτισμό.
