του π. Ανδρέα Γκατζέλη
πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Γονέων
Πολύ δύσκολο μοῦ φαίνεται τό γεγονός ὅτι ὁ Θεός μέ τίμησε καί μέ ἔκανε γονιό. Τό παιδί πού μοῦ χάρισε, μοῦ τό ἐμπιστεύθηκε γιά λίγο καί θά μοῦ ζητήσει λόγο γιά τόν τρόπο πού τό μεγάλωσα.
Σέ κάθε ἐποχή ὁ ρόλος τοῦ γονιοῦ ἦταν ἰδιαίτερα περίπλοκος. Στή σημερινή ἐποχή, ὅμως, ἔχει γίνει ὑπερβολικά δύσκολος. Ὁ κυριότερος λόγος εἶναι ὁ ἐγωκεντρικός προσανατολισμός τῶν ἀνθρώπων τῶν ἡμερῶν μας.
Ὁλόκληρος ὁ πολιτισμός μας, πολιτισμός τῆς Μετανεωτερικότητας, βασίζεται στήν ἀναζήτηση τῆς ἀτομικῆς εὐτυχίας καί εὐδαιμονίας. Δέν μᾶς μαθαίνουν, ὅμως, ὅτι ἡ χαρά μόνο ἀπό τήν αυτοθυσία πηγάζει. «Ἰδού γάρ ἦλθε διά τοῦ Σταυροῦ χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ». Μέ ἀλάνθαστο τρόπο ἡ ἐκκλησιαστική προσευχή διατρανώνει ὅτι πηγή τῆς χαρᾶς δέν εἶναι ὁ ἑαυτός μας ἀλλά ὁ ἄλλος. Ἡ θυσιαστική συμπεριφορά, μέ ἐπίγνωση καί ἀγάπη γιά τόν πλησίον, εἶναι ἡ μόνη δυνατότητα νά βιώσει ὁ ἄνθρωπος πραγματική οντολογική χαρά.
Ἀντιθέτως στή σημερινή ἐποχή, ὁ κόπος καί ὁ πόνος ἀποφεύγεται καί ἐπιδιώκεται ἡ ἀτομική ἀπόλαυση. Κριτήριο πάντων καθίσταται τό εγωιστικό θέλημα τοῦ ἀνθρώπου καί ὁ νόμος τῆς «ἥσσονος προσπάθειας». Βέβαια, αὐτός ὁ νόμος ἴσως νά εἶναι χρήσιμος στά οἰκονομικά μεγέθη, ἀλλά ὅταν ἀφομοιώνεται ὡς φρόνημα καί κανόνας ζωῆς καί μάλιστα στά πνευματικά θέματα ἀποβαίνει καταστροφικός.
Το ὅλο δυσοίωνο κλίμα, επιβαρύνεται και από την εὐθυνοφοβία τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου. Σπάνια κάποιος ἀναγνωρίζει καί παραδέχεται τά λάθη του, σπανιότερα ἀναλαμβάνει κανείς τίς εὐθύνες του γιά τίς ἀποφάσεις καί τόν προσανατολισμό του και ελάχιστοι εἶναι αὐτοί πού ζοῦν ἐν μετανοίᾳ.
Ἀποτέλεσμα τῆς εὐθυνοφοβίας, εἶναι ἡ γέννηση τῆς καχυποψίας. Ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος ζεῖ υπό τα δεσμά τοῦ ναρκισσισμοῦ καί προσπαθεῖ νά ταιριάξει τήν πραγματικότητα τοῦ ἑαυτοῦ του μέ τήν ἰδεατή εἰκόνα γιά τόν ἑαυτό του, τότε δέν εἶναι ἀληθινός. Κυριαρχεῖται ἀπό τόν πατέρα τοῦ ψεύδους καί δέν ἀληθεύει στίς κρίσεις καί στίς ἀποφάσεις του, δέν γνωρίζει τήν ἀλήθεια τοῦ ἑαυτοῦ του. Ἐξαιτίας τοῦ πνεύματος τοῦ ψεύδους πού πηγάζει ἀπό τήν ἔλλειψη τῆς μετάνοιας, ὁ ἄνθρωπος ὁδηγεῖται στήν κατάκριση, τήν καχυποψία καί τελικά τήν ἀνικανότητα γιά εὐχαριστία. Ἡ γκρίνια, ἡ μιζέρια, ἡ αἴσθηση τοῦ ἀνικανοποίητου, κάνουν τή ζωή τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου πραγματική κόλαση.
Μέσα σέ αὐτές τίς δύσκολες συνθῆκες καί μέ πολύ λίγες εὐνοϊκές προϋποθέσεις, καλούμαστε οἱ σημερινοί γονεῖς νά μεγαλώσουμε τά παιδιά μας «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου». Τό ὑπεύθυνο αὐτό διακόνημα φαίνεται ἀκατόρθωτο στά μάτια τῆς ἀνθρώπινης λογικῆς. Ἔχοντας τόσα πολλά ἐμπόδια, μέ πρῶτο καί κυριότερο τόν ἴδιο μου τόν ἑαυτό, πῶς θά μπορέσω νά διαπαιδαγωγήσω σωστά τό παιδί μου;
Καί ὅμως, πέρα ἀπό κάθε λογική, ὁ Θεός μέ ἀξίωσε νά γίνω γονιός. Φαίνεται ὅτι ὁ Θεός πιστεύει σέ ἐμένα περισσότερο ἀπ’ ὅτι ἐγώ πιστεύω στόν ἑαυτό μου. Γιά νά μοῦ χαρίσει ἕνα παιδί, σημαίνει ὅτι μέ ἔκρινε ἄξιο γιά γονιό. Πρέπει λοιπόν νά ἀγωνιστῶ νά μήν διαψεύσω τήν κρίση Του. Ἡ ἐμπιστοσύνη Του μέ βάζει ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν μου καί μέ ἀναγκάζει νά ἑπαναπροσδιορίσω τόν ἀξιακό μου κώδικα.
Τό πρῶτο πρᾶγμα πού πρέπει σάν γονιός νά ξεκαθαρίσω μέσα μου εἶναι ὁ προσανατολισμός τῆς διαπαιδαγώγησης. Πῶς καί μέ ποιό σκοπό μεγαλώνω τό παιδί μου; Αὐτό ἐξαρτᾶται ἐν πολλοῖς ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἀντιλαμβάνομαι τό ρόλο μου, τό παιδί μου, τόν σκοπό τῆς ζωῆς γενικότερα.
Από πολύ νωρίς λοιπόν, πριν γίνω γονιός, είναι φρόνιμο να έχω λύσει τα υπαρξιακά μου ζητήματα. Να έχω βρει τις σωστές απαντήσεις για να μπορέσω τώρα σαν γονιός να βρώ και μία αρμόζουσα και αποτελεσματική μέθοδο στο θέμα της διαπαιδαγώγησης. Γι’ αυτό κάποιος γέροντας έλεγε ότι οι γονείς πρέπει να προσεύχονται για τα παιδιά τους είκοσι χρόνια πριν γεννηθούν.
Ὡς γονιός δέν προσφέρω στό παιδί τίποτε λιγότερο καί τίποτε περισσότερο ἀπό τόν ἑαυτό μου. Νά φροντίσω λοιπόν αὐτό πού θά τοῦ δώσω νά εἶναι ὄμορφο, ἰσορροπημένο, σωστό καί αὐθεντικό. Ἡ περίοδος πρίν ἀποκτήσω τήν γονεϊκή ἰδιότητα, εἶναι περίοδος προετοιμασίας γιά τό μεγάλο ἔργο τῆς διαπαιδαγώγησης.
Καί ἔρχεται η στιγμή πού ὁ Θεός μέ ἀξιώνει νά διακονήσω στό ἔργο τῆς δημιουργίας. Μοῦ δίνει τήν τιμή νά γίνω συνδημιουργός στή δημιουργία ἀθάνατης καί λογικῆς ὕπαρξης. Μοῦ χαρίζει ἕνα παιδί, τό ὁποῖο προορίζεται νά συνδιαιωνίζεται διαλογικά μετά τοῦ Θεοῦ καί μαζί μου.
Τό παιδί πού μοῦ ἔδωσε ὁ Θεός, εἶναι πρωτίστως παιδί τοῦ Θεοῦ καί δευτερευόντως παιδί δικό μου. Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν μπορῶ νά αὐθαιρετῶ στή συμπεριφορά μου, στίς συμβουλές μου, στίς ἀποφάσεις μοῦ προς αὐτό τό παιδί. Ὅπως μιά παραμάνα δέν κάνει τίποτα στό παιδί χωρίς νά ρωτήσει τούς γονεῖς, ἔτσι κι ἐγώ πρέπει νά ἀναφέρομαι στόν Θεό γιά τόν τρόπο πού μεγαλώνω τό παιδί μου καί κυρίως παιδί Του. Ἑπομένως κάθε γονεϊκός αὐταρχισμός ὀφείλει καί πρέπει σε κάθε περίπτωση νά εξοβελιστεί.
Ὁ τρόπος πού ὁ Θεός θέλει νά συμπεριφέρομαι στό παιδί Του, εἶναι ἴδιος μέ τόν τρόπο πού ὁ Θεός συμπεριφέρεται σέ ἐμένα προσωπικά. Αὐτό σημαίνει δύο πράγματα: Πρῶτον, ὅτι ἔχω μελετήσει τό φρόνημα, τόν τρόπο ἔκφρασης, σκέψης καί συμπεριφορᾶς τοῦ Θεοῦ. Δεύτερον, ὅτι ἔχω ζωντανή σχέση μέ τόν Θεό, ὅτι τόν γνωρίζω προσωπικά.
Ὁ Χριστός εἶναι ὁ μεγαλύτερος Διδάσκαλος και Παιδαγωγός που υπήρξε. Αὐτός μοῦ δείχνει τόν δρόμο πού πρέπει νά βαδίσω καί μοῦ διορθώνει τήν πορεία ὅταν παρεκκλίνω. Μελετῶντας τή συμπεριφορά του θά καταλάβω πώς πρέπει κι ἐγώ νά φέρομαι στό παιδί πού μοῦ ἐμπιστεύθηκε.
Ἡ εὐγένεια καί ἡ διακριτικότητα τοῦ Θεοῦ μέ ἐμπνέουν. Ἡ ἐλευθερία πού μοῦ δίνει καί ἡ αἴσθηση τῆς παντοτινῆς καί ἀμείωτης ἀγάπης Του, ἀποτελοῦν φωτεινό παράδειγμα συμπεριφορᾶς. Ὁ Θεός δέν μέ μαλώνει ἀλλά μέ παρηγορεῖ. Μέ προειδοποιεῖ γιά τίς συνέπειες τῶν λαθῶν μου ἀλλά μοῦ ἐπιτρέπει νά κάνω λάθη. Στή συνέχεια δέν μέ ἀποστρέφεται ἐξ’ αἰτίας τῆς ἀνυπακοῆς μου ἀλλά μέ ὑπομονή περιμένει τήν ἐπιστροφή μου στήν πάντοτε ἀνοιχτή ἀγκαλιά Του.
Μέ πατρική στοργή μέ νουθετεῖ, ποτέ δέν μέ ἀπορρίπτει καί δέν μέ ἀπαξιώνει. Αὐτός εἶναι πού μέ στηρίζει σέ κάθε μου ἀπόφαση καί μοῦ συμπαραστέκεται σέ κάθε ἀποτυχία, Αὐτός μέ παρηγορεῖ σέ κάθε θλίψη. Ποτέ δέν χρησιμοποιεῖ τίς πτώσεις μου γιά νά μέ πληγώσει, ἀλλά ξεχνᾶ ἐντελῶς τά λάθη μου καί τά σφάλματά μου καί μέ ἐνθαρρύνει σέ νέες προσπάθειες. Μοῦ συμπεριφέρεται μέ ἀπέραντο σεβασμό σάν νά εἶμαι κάτι σπουδαῖο καί μοναδικό.
Ἡ ἀγάπη Του δέν ἀντέχει νά μέ βλέπει νά ὑποφέρω, γι’ αὐτό καί βρίσκεται πάντοτε ὑπερασπιζόμενος τήν ζωή μου. Μέ διάκριση περιμένει νά ἀντιληφθῶ μόνος μου τήν ἀπομάκρυνσή μου ἀπό κοντά Του. Μοῦ περιγράφει τίς χαρές καί τίς εὐλογίες πού θέλει νά μοῦ δωρίσει, ἀλλά περιμένει ἀπό ἐμένα νά ἀποφασίσω γιά τό πότε καί πῶς θά ἀποκτήσω τά πλούτη Του.
Ποτέ δέν θυμώνει μαζί μου, ποτέ δέν μοῦ κρατᾶ κακία, ποτέ δέν μέ ἐκδικεῖται, ποτέ δέν μέ τιμωρεῖ, αλλά καί ποτέ δέν ἐπεμβαίνει στή ζωή μου ἐξουσιαστικά καί χωρίς νά του τό ζητήσω. Περιμένει ὑπομονετικά νά κάνω τήν πρώτη κίνηση, νά τοῦ παραχωρήσω τό δικαίωμα, νά τοῦ προσφερθῶ. Ὁ Ἴδιος ἔχει ὁλοκληρωτικά προσφερθεῖ σέ ἐμένα ἀνεπιστρεπτί. Μοῦ ἔχει παραδώσει τά πάντα, χωρίς νά ζητᾶ κανένα ἀντάλλαγμα. Τό μόνο πού ἐπιθυμεῖ καί λαχταρᾶ εἶναι ἡ μεταξύ μας ἀγαπητική σχέση καί συναναστροφή. Πράγματι ὁ Θεός εἶναι ζητιάνος τῆς ἀγάπης μου!!!
Τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, συμπεριφέρομαι κι ἐγώ μέ τόν ἴδιο τρόπο στό παιδί μου. Τοῦ δίνω τή ζωή μου σταυρώνοντας, τόν ἑαυτό μου γιά χάρη του. Θυσιάζομαι καθημερινῶς μέ ποικίλους τρόπους, γιά νά τοῦ γνωρίσω τήν ἀληθινή ἀγάπη. Ὁ σκοπός εἶναι νά φανερώσω στό παιδί μου τόν θεϊκό τρόπο ὕπαρξης καί συμπεριφορᾶς, νά τοῦ μάθω πόσο πολύ ὁ Θεός τό ἀγαπᾶ καί νά ἑλκύσω τήν καρδιά του στήν ἀγάπη γιά τόν Θεό.
Ὅλα αὐτά τά μαθήματα γίνονται μέ λίγα λόγια καί πολλά ἔργα. Ἡ διδασκαλία μου στό παιδί, εἶναι βιωματική καί ὄχι νοησιαρχική. Τά λόγια εἶναι σαρκωμένα στό παράδειγμα καί τήν βιωτή μου. Ἡ ὕπαρξή μου ὁλόκληρη ὀφείλει νά δονεῖται καί νά συγκλονίζεται ἀπό τήν ἀγάπη γιά τόν Θεό καί μόνο τότε τό παιδί μου θά μάθει νά πορεύεται τόν ἴδιο δρόμο.
Ἄν δέν μέ βλέπει νά νηστεύω, πῶς θά μάθει τή νηστεία;
Ἄν δέν μέ βλέπει νά προσεύχομαι, πῶς θά μάθει νά προσεύχεται; Πῶς θά μυηθεῖ στήν τέχνη καί τήν ἐπιστήμη τῆς προσευχῆς, ἄν ἐγώ δέν γνωρίζω νά τό διδάξω;
Ἄν δέν μέ βλέπει νά ἐκκλησιάζομαι καί νά κοινωνῶ, πῶς θά μάθει νά πηγαίνει ἐκκλησία καί νά δέχεται τήν Θεία Κοινωνία;
Τό παιδί μου μέ μιμεῖται στήν σχέση μου μέ τόν Θεό. Γιά νά γίνω σωστός γονιός, πρέπει νά εἶμαι σωστός Χριστιανός. Νά ἔχω Ὀρθόδοξη προσέγγιση του Θεού, τή ζωή, τόν ἄνθρωπο. Νά ἔχω Ὀρθόδοξο προσανατολισμό γιά τήν θεραπεία τῶν παθῶν, τίς προτεραιότητες τῆς ζωῆς, τήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν. Ἀλλιῶς θά δυσκολεύω τό παιδί μου καί θά γίνομαι ἐμπόδιο στό δρόμο του γιά τόν οὐρανό, στή σχέση του μέ τόν Θεό. Ἐμπόδιο πού θά πρέπει νά παραμεριστεῖ καί παραμερίζεται πολλές φορές μέ τρόπο σκληρό καί βίαιο.
Ὁ καλός Θεός, ὅμως, στέλνει τήν θεία Χάρη Του, ἡ ὁποία συμπληρώνει τίς ἐλλείψεις μου καί θεραπεύει τίς ἀδυναμίες μου. Δέν μέ ἀφήνει μόνο μοῦ σ’ αὐτό τό δύσκολο ἔργο, ἀλλά μέ βοηθᾶ παντοιοτρόπως. Κυρίως μέ βοηθᾶ ὁδηγῶντας τά βήματά μου σέ ἐξομολόγο πνευματικό, πιστό ὁδηγό. Κρατῶντας τό χέρι τοῦ Γέροντά μου, ξεπερνῶ κάθε δυσκολία καί ἐμπόδιο. Ἀναφέρω σέ αὐτόν ὅλη μου τήν ζωή, μέ ἐμπιστοσύνη καί μέ διάθεση ὑπακοῆς. Τότε ὁ Θεός φωτίζει τόν πνευματικό μου καί μέ συμβουλεύει ταπεινά καί μέ ἐνισχύει γιά νά ὑπομένω τίς δυσκολίες στή σχέση μου μέ τό παιδί μου.
Μέ τήν σοφή καθοδήγηση τοῦ πνευματικοῦ μου, αἰσθάνομαι ὅτι βρίσκομαι στήν ἀτμόσφαιρα τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, δέν ἐμποδίζω τό Ἅγιο Πνεῦμα νά ἔρθει καί νά ἐνεργήσει τήν διαπαιδαγώγηση τοῦ παιδιοῦ μου. Ὁ σκοπός τῆς διαπαιδαγώγησης εἶναι νά βοηθήσω τό παιδί μου νά ὁμοιωθεί μέ τόν Θεό. Τήν ὁμοίωση αὐτή την ἐνεργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα στήν Ἐκκλησία καί μέ τή συμμετοχή μας στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ συμβουλές τοῦ πνευματικοῦ, μέ βοηθοῦν νά μήν γίνομαι αἰτία νά φυγαδεύεται τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀπό τήν ζωή μου καί τήν ζωή τοῦ παιδιοῦ μου.
Ἡ προσευχή μου γιά τό παιδί μου, εἶναι μιά διαρκής κραυγή πρός τόν Θεό. Μέ τήν προσευχή προσπαθῶ νά ἀντιληφθῶ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ γιά μένα καί γιά τό παιδί μου. Νά μάθω νά ἀναγνωρίζω τά ἴχνη τῆς παρουσίας Του στή ζωή μου καί νά τά ἐπισημαίνω στή ζωή τοῦ παιδιοῦ μου. Μέ τήν προσευχή σχετίζομαι μέ τόν Ἴδιο τόν Θεό.
Ἡ εὐεργετική ἐνέργεια τῆς προσευχῆς ἀποκαλύπτεται σέ ὅλα τά πεδία τῆς ὕπαρξής μου. Ἀντιλαμβάνομαι ὅτι ἡ προσευχή εἶναι μία διαδικασία δημιουργική. Εἶναι συνεργασία μέ τόν Θεό γιά τήν τελειοποίησή μοῦ καί τήν θεραπεία μου. Ὁ Θεός ὅταν μέ δημιούργησε, μοῦ πρότεινε τόν ἑαυτό μου ὡς δῶρο Του, αλλά δέν μοῦ ἔδωσε ἕνα τέλειο δῶρο, περιμένοντας καί ἀπό ἐμένα νά συμμετάσχω στή διαδικασία τῆς τελειοποιήσεώς μου. Ἀναμένει ἀπό ἐμένα μίαν ἀντιπρόταση γιά νά ὁλοκληρώσει τήν δημιουργία Του. Μοῦ ἐπιτρέπει νά τοῦ ἀναφέρω ὅποιες διορθώσεις πιστεύω ὅτι χρειάζονται νά γίνουν πάνω μου, ὅποιες ἐλλείψεις πρέπει νά συμπληρωθοῦν, ὅποια ἁμαρτήματα ὀφείλουν νά θεραπευθοῦν. Ἡ ὅλη διαδικασία βέβαια ἐκφράζεται ὑπαρξιακά καί ὄχι μόνο λεκτικά. Αὐτό ὀνομάζει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία προσευχή.
Τό δημιουργικό ἔργο τῆς προσευχῆς, δέν ἐξαντλεῖται μόνο στό ἀτομικό ἐπίπεδο. Ἡ μαρτυρία τῶν πρεσβειῶν τῶν Ἁγίων, μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ προσευχή ὀφείλει νά ἔχει οἰκουμενικό χαρακτῆρα. Ὡς δημιουργικό ἔργο, ἀναπλάθει, ἀνακαινίζει καί θεραπεύει τόν ἄνθρωπο πού προσεύχεται, ἀλλά καί αὐτούς γιά τούς ὁποίους προσεύχεται. Κατά συνέπεια, ὁ κύριος ὄγκος τῆς παιδαγωγικῆς διαδικασίας γίνεται μέ τά γόνατα. Ὡς γονέας, τό πιό σημαντικό ἔργο μου δέν εἶναι νά παρέχω συμβουλές καί νά φροντίζω γιά τήν ἄνετη διαβίωση τῶν παιδιῶν μου. Ἐκεῖ πού δικαιώνεται ὁ ρόλος μου, εἶναι ὅταν προσεύχομαι γιά τά παιδιά μου. Αὐτό εἶναι ἡ οὐσία τοῦ παιδαγωγικοῦ μου ἔργου, εἶμαι σωστός γονιός ὅταν προσεύχομαι σωστά γιά τό παιδί μου.
Σωστή προσευχή, σημαίνει νά προσεύχομαι μέ τόν τρόπο πού ἡ Ἐκκλησία διδάσκει. Γιά νά μυηθῶ σ’ αὐτή τήν τέχνη, θά πρέπει νά μαθητεύσω ὑπομονετικά δίπλα σέ πνευματικό δάσκαλο. Ὅταν ἀφομοιώσω σέ μεγάλο βαθμό τη μέθοδο τῆς προσευχῆς, θά μπορέσω ἀλάνθαστα νά τήν ενσταλάξω καί στό παιδί μου.
Ὅταν προσεύχομαι μέ πόνο καί ἀγάπη γιά τό παιδί μου, ὁ Θεός μέ φωτίζει γιά τό πῶς πρέπει νά συμπεριφέρομαι, νά ἐνεργῶ, νά σκέφτομαι, νά μιλῶ, ὥστε νά μήν τό πληγώνω. Ὅλες οἱ ἀπαντήσεις πού γυρεύω γιά τά καθημερινά μου προβλήματα, ὅλες οἱ λύσεις στά πολλά μου ἀδιέξοδα, δίδονται ἀπό τόν Θεό κατά τή διάρκεια τῆς ταπεινῆς προσευχῆς τῆς μετανοίας.
Προσευχόμενος δέν παραλείπω νά ἀναφερθῶ καί νά μιλήσω στόν φύλακα Ἄγγελο τοῦ παιδιοῦ μου, καθώς καί στόν προστάτη Ἅγιο πού τό ἔχω ἀφιερώσει. Καί οἱ δύο, Ἄγγελος καί Ἅγιος, στέκονται ἰσχυροί αρωγοί στό ἔργο τῆς κατά Θεόν ἐκπαίδευσης καί προκοπῆς τοῦ παιδιοῦ μου. Ὅταν κάτι πρέπει νά εἰπωθεῖ καί τό παιδί μου δέν μέ ἀκούει, σίγουρα θά ἀκούσει τόν φύλακα Ἄγγελό του ἤ τόν Ἅγιο του. Αὐτοί ἔχουν καλύτερους τρόπους ἀπό ἐμένα νά μιλοῦν στήν καρδιά τοῦ παιδιοῦ μου.
Ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στήν ἀνθρώπινη καρδιά, τό ἔργο τῆς διαπαιδαγώγησης δέν ἔχει συνταγές. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι νομιμοποιεῖτε κάθε αὐθαιρεσία, ἀλλά ὅτι ἐνεργεῖται ἐν ἐλευθερίᾳ. Ὅσο ἐγώ ἁγιάζομαι καί ὁλοκληρώνομαι ὡς πρόσωπο, τόσο πιό ἀποτελεσματικός εἶμαι στή διαπαιδαγώγηση τοῦ παιδιοῦ μου. Ἡ ἀγάπη μου γιά τό παιδί μου μέ ὑποχρεώνει νά πάρω τό θέμα τῆς σωτηρίας μου στά σοβαρά. Τό οφείλω στόν ἑαυτό μου, στό παιδί μου, στήν κοινωνία μας, στον Χριστό Σωτήρα.
π. Ἀνδρέας Γκατζέλης
