Ένα από τα ιστορικότερα και πιο εντυπωσιακά σημεία στη Φολέγανδρο, είναι η περιοχή που βρίσκεται ο ναός της Παναγίας. Η περίφημη εκκλησία δεσπόζει πάνω από τη Χώρα της Φολεγάνδρου και οι νησιώτες δηλώνουν περήφανοι για ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία του νησιού και της Ελλάδας.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του εφετινού καλοκαιριού οι επισκεψιμότητα στην ιστορική εκκλησία «σπάει» κάθε ρεκόρ. Χιλιάδες είναι αυτοί που σπεύδουν να προσκυνήσουν στο ναό και να ανάψουν ένα κεράκι στη χάρη της Παναγίας.
Το μονοπάτι που οδηγεί στον περίβολο της Παναγίας
Η «ανάβαση» για την εκκλησία – βρίσκεται σε ένα απόκρημνο ύψωμα – ξεκινά από τα καλντερίμια του νησιού και συγκεκριμένα την πλατεία της Πούντας και φτάνει εκεί που τοποθετείται η αρχαία ακρόπολη του νησιού, το Παλαιόκαστρο. Οι προσκυνητές, ακολουθώντας το μονοπάτι και κυρίως τις απογευματινές ώρες θα βρεθούν σ’ ένα μοναδικής ομορφιάς σημείο, στον περίβολο της Παναγιάς. Ένα πραγματικό ησυχαστήριο, ένας τόπος μοναδικός και γνωστός σ’ όλη την Ελλάδα.
Η εκκλησία της Παναγίας
Ο ναός είναι πολύτρουλος και φτιαγμένος από μαρμάρινο τέμπλο, καμάρες και ένα άκρως εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο. Η σημερινή Παναγιά πήρε τη θέση μια παλαιότερης εκκλησίας, που χρονολογούνταν μεταξύ των ετών 1816 και 1821. Η εσωτερική επιγραφή αναφέρει ότι ο ναός που προϋπήρχε είχε ανακαινιστεί το 1687.
Το ξεχωριστό που θα συναντήσει κανείς στην εκκλησία της Παναγίας στη Φολέγανδρο είναι η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν. Στον χώρο θα βρει κανείς σωζόμενα λείψανα της αρχαιότητας (αρχιτεκτονικά μέλη, βάσεις αγαλμάτων), γεγονός που μαρτυρά την ύπαρξη πιθανώς αρχαίου ιερού, ενώ ακόμα και στο καμπαναριό, υπάρχει εντοιχισμένος ο κορμός ρωμαϊκού αγάλματος.
Η παράδοση αναφέρει ότι οι Τούρκοι έκλεψαν την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, αλλά μ’ ένα θαύμα ξαναγύρισε στο νησί, εκεί που ανήκει.
Οι νησιώτες διοργανώνουν προς τιμήν της Παναγίας τριήμερο πανηγύρι, όχι μόνο το Δεκαπενταύγουστο αλλά και το Πάσχα, και η εικόνα μεταφέρεται απ’ άκρη σ’ άκρη του νησιού.
