Συγκίνηση καί ὑπερηφάνεια αἰσθανόμαστε κάθε φορά πού ψάλλουμε τόν ἐθνικό μας ὕμνο. Καί ἐνῶ τά χείλη μας σχηματίζουν τίς λέξεις πού τόν ἀποτελοῦν, ὁ νοῦς ταξιδεύει στό παρελθόν. Σέ ὅλες ἐκεῖνες τίς μεγάλες στιγμές τῆς ἱστορίας μας, σέ ὅλους ἐκείνους τούς γνωστούς καί ἄγνωστους ἥρωες, πού ἀφειδώλευτα ἔχυσαν τό αἷμα τους γιά τήν ἐλευθερία. «Γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία», ξεσηκώθηκαν οἱ Ἕλληνες τόν Μάρτιο τοῦ 1821. Γιά χάρη της ἔπιασαν τά ὅπλα καί ξεκίνησαν αὐτή τή δίκαιη καί εὐλογημένη ἀπό τόν Θεό ἐπανάσταση.
«Ὡς μιά βροχή ἔπεσεν εἰς ὅλους μας ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας μας, καί ὅλοι, καί ὁ κλῆρος μας καί οἱ προεστοί μας καί οἱ καπεταναῖοι καί οἱ πεπαιδευμένοι καί οἱ ἔμποροι, μικροί καί μεγάλοι, ὅλοι ἐσυμφωνήσαμε εἰς αὐτό τό σκοπό καί ἐκάμαμε τήν Ἐπανάσταση», εἶχε πεῖ ὁ Γέρος τοῦ Μοριᾶ.
Ὑπέρτατο ἀγαθό ἡ ἐλευθερία. Ἀνάγκη κάθε ἀνθρώπου, μά καί κάθε λαοῦ. Γι’ αὐτό καί ὑμνήθηκε τόσο πολύ! Σέ ποιήματα, σέ πίνακες ζωγραφικῆς, σέ τραγούδια. Μά πάνω ἀπό ὅλα, τήν ὕμνησε ὁ «Ὕμνος εἰς τήν ἐλευθερίαν», τό ποίημα τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ, πού οἱ δύο πρῶτες στροφές του ἔγιναν ὁ ἐθνικός ὕμνος τῆς Ἑλλάδας.
Τό 1818 ὁ Διονύσιος Σολωμός ἐπιστρέφει στή γενέτειρά του Ζάκυνθο ἔπειτα ἀπό δέκα χρόνια ἀπουσίας στήν Ἰταλία. Ἐκεῖ ἔλαβε ἐπιμελημένη μόρφωση καί ἔκανε τά πρῶτα του ποιητικά βήματα. Ὅταν ἐπέστρεψε στήν Ἑλλάδα, μελέτησε τήν ἑλληνική παράδοση καί ἀποφάσισε νά ἀσχοληθεῖ μέ τή συγγραφή στήν ἑλληνική γλῶσσα.
«Δέν θέλω νά περάσει κανενός ἀπό τό μυαλό πώς τήν ὥρα πού νικοῦν οἱ δικοί μας στόν Μαραθῶνα, ἐγώ κάθομαι καί τραγουδῶ γιά ἕνα βοσκόπουλο» ἔγραφε σέ ἕναν φίλο του. Ἐπηρεασμένος λοιπόν ἀπό τήν ἑλληνική Ἐπανάσταση, ἀπό τό τεράστιο κῦμα φιλελληνισμοῦ, τό ἀδούλωτο φρόνημα τῶν Ἑλλήνων, ἀφήνει τά ποιητικά σονέτα καί γράφει τόν Ὕμνο εἰς τήν Ἐλευθερίαν, ἕνα ποίημα πού ἀποτελεῖται ἀπό 158 τετράστιχες στροφές. Ἕνα ποίημα πού ὑμνεῖ τήν Ἐλευθερία.
Τό ποίημα χωρίζεται σέ 9 θεματικές ἑνότητες:
1) Τό προοίμιο
2) Ἡ ὑποδοχή τῆς ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης
3) Ἡ ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς
4) Ἡ μάχη τῆς Κορίνθου καί ἡ καταστροφή τοῦ Δράμαλη στά Δερβενάκια
5) Ἡ πρώτη πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου καί ὁ πνιγμός τῶν Τούρκων στόν Ἀχελῶο ποταμό
6) Τα πολεμικά κατορθώματα στή θάλασσα
7) Ὁ θάνατος τοῦ Πατριάρχη Γρηγορίου τοῦ Ε΄
8) Ἡ διχόνοια μεταξύ τῶν Ἑλλήνων
9) Ἡ ἀποστροφή πρός τήν Ἱερά Συμμαχία.
Μέσα σέ ἕνα ποίημα, ὅλη ἡ ἑλληνική Ἐπανάσταση. Ὁ Διονύσιος Σολωμός συγγράφει τόν Ὕμνο καί ἀπαθανατίζει τά κατορθώματα τῶν Ἑλλήνων. Τόν ἡρωισμό καί τήν ἀνδρεία τους.
Γράφει τόν Ὕμνο γιά νά διατρανώσει πώς ὁ ἀγώνας γιά τήν κατάκτησή της ἐλευθερίας ἀποτελεῖ θεμελιώδη ἀνάγκη γιά κάθε Ἕλληνα. Γράφει τό ποίημα γιά νά ἐμψυχώσει ὅσους πολεμοῦν, γιά νά δώσει κουράγιο καί ἐλπίδα στούς Ἕλληνες πού σήκωναν γιά 500 καί πλέον χρόνια τόν δυσβάστακτο τουρκικό ζυγό.
Δέν λείπει βέβαια ἀπό τόν Ὕμνο ὁ φόβος καί ἡ ἀγωνία τοῦ ποιητῆ γιά τήν πορεία τῆς Ἐπανάστασης, καθώς εἶχαν ἤδη ἀρχίσει οἱ ἀντιδικίες μεταξύ τῶν ἀγωνιστῶν, κάτι πού μποροῦσε νά θέσει σέ κίνδυνο τήν ὕπαρξη τῆς ἴδιας τῆς Ἐπανάστασης.
«Ἀπό στόμα ὀποῦ φθονάει,
παλληκάρια, ἄς μήν πωθεῖ,
πώς τό χέρι σας κτυπάει
τοῦ ἀδελφοῦ τήν κεφαλή».
Ἡ συγγραφή τοῦ Ὕμνου ὁλοκληρώθηκε τό 1823 καί ἡ φήμη του πολύ γρήγορα ξεπέρασε τά στενά ὅρια τῆς Ζακύνθου. Ὁ Ὕμνος εἰς τήν Ἐλευθερίαν τυπώθηκε τό 1825 στό Παρίσι, ἔπειτα στό Λονδῖνο. Καί πρώτη φορά στήν ἑλληνική καί τήν ἰταλική γλῶσσα, στό πολιουρκούμενο Μεσολόγγι, ἀπό τό τυπογραφεῖο τῶν Ἑλληνικῶν Χρονικῶν.
Μεταξύ τοῦ 1828 καί 1830 ὁ Ὕμνος εἰς τήν Ἐλευθερίαν μελοποιεῖται ἀπό τόν Κερκυραῖο μουσουργό Νικόλαο Μάντζαρο γιά τετράφωνη ἀνδρική χορωδία καί ἀκούγεται μέ ἐνθουσιασμό σέ ἐθνικές γιορτές στά Ἑπτάνησα. Λίγα χρόνια ἀργότερα ὁ συνθέτης προβαίνει σέ μιά νέα μελοποίηση, τήν ὁποία ὑποβάλλει στόν βασιλιᾶ Ὄθωνα μέ τήν ἐλπίδα νά γίνει ὁ ἐθνικός ὕμνος τῆς Ἑλλάδας.
Μέχρι τότε ὁ ἐθνικός ὕμνος ἦταν ὁ βαυαρικός, ὁ σημερινός ἐθνικός ὕμνος τῆς Γερμανίας καί τῆς Αὐστρίας. Παρά τήν τιμητική ἐπιβράβευση τοῦ Μάντζαρου μέ τόν Ἀργυρό Σταυρό τοῦ Τάγματος τοῦ Σωτῆρα καί τήν τιμητική ἐπιβράβευση τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ μέ τόν Χρυσό Σταυρό τοῦ ἴδιου Τάγματος, τό ἔργο διαδόθηκε ὡς «Θούριος», ἀλλά δέν ἐγκρίθηκε ὡς ὕμνος.
Τό 1865 ὅμως, ὅταν ὁ βασιλιᾶς Γεώργιος ὁ Α΄ ἐπισκέφτηκε τήν Κέρκυρα, ἄκουσε τόν ὕμνο ἀπό τήν μπάντα τῆς Φιλαρμονικῆς Ἑταιρείας Κέρκυρας καί τοῦ ἔκανε ἐντύπωση. Μέ βασιλικό διάταγμα χαρακτήρισε τόν ὕμνο «ἐπίσημον ἐθνικόν ἆσμα».
Ἀπό τότε ὁ Ὕμνος εἰς τήν Ἐλευθερίαν τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ καθιερώθηκε ὡς ὁ ἐθνικός ὕμνος τῆς Ἑλλάδας καί ἀπό τό 1966 ὡς ὁ ἐθνικός ὕμνος τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας.
