Κάθε φορά πού εἰσερχόμεθα στόν ναό τοῦ Θεοῦ, αἰσθανόμαστε δέος, κατάνυξη, ἀλλά καί τήν ἀναξιότητά μας νά στεκόμαστε σέ χῶρο ἱερό. Ὅταν ἐπιπλέον τήν ὥρα ἐκείνη τελεῖται κάποια Ἀκολουθία, ἤ περισσότερο ἡ θεία Λειτουργία, τότε τά συναισθήματα αὐτά πολλαπλασιάζονται, ἀφοῦ νιώθουμε πολύ μικροί σέ σχέση μέ ὅλο αὐτό πού τελεῖται ἐκεῖ. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, νουθετώντας τούς πιστούς στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του, τονίζει τά αἰσθήματα πού πρέπει νά τούς διακατέχουν κατά τήν ὥρα τῆς Λατρείας. Λέει χαρακτηριστικά: «…ἔχωμεν χάριν, δι’ ἧς λατρεύωμεν εὐαρέστως τῷ Θεῷ μετά αἰδοῦς καί εὐλαβείας» (Ἐβρ. ιβ΄ 28). Ἡ αἰδώς καί ἡ εὐλάβεια εἶναι δύο πολύ σημαντικά συναισθήματα γιά νά λατρεύουμε εὐαρέστως τόν Θεό.
Ἡ Ἐκκλησία μας, γιά νά μᾶς βοηθήσει νά κάνουμε κτῆμα μας αὐτά τά συναισθήματα, ἐνισχύει τόν ἀγώνα μας μέ διάφορα ἱερά ἐρεθίσματα. Καί αὐτά εἶναι οἱ ἁγιογραφίες, ἡ ἀρχιτεκτονική, τό τέμπλο, τά ἄμφια κ.λπ. Βλέποντάς τα ὁ πιστός, αἰσθάνεται ψυχική ἀνάταση, κατάνυξη καί ἡ προσευχή του γίνεται πιό θερμή.
Σέ ὅλον αὐτόν τόν ἀγώνα γιά κατανυκτική προσευχή, συμβάλλει σέ πολύ μεγάλο βαθμό καί ἡ στάση τοῦ ἱεροψάλτη, ὅταν εἶναι ἡ ἐνδεδειγμένη. Ἡ συμπεριφορά του βέβαια δέν θά μπορέσει νά ἀλλάξει ξαφνικά, μόλις διοριστεῖ στό ἀναλόγιο. Ἀπό μικρή ἡλικία θά πρέπει νά τόν διακατέχει τό ἐνδεδειγμένο ἦθος, ὥστε ὅλη του ἡ διαγωγή στόν ναό νά ἐκπέμπει σεμνότητα, εὐλάβεια καί σεβασμό στόν χῶρο.
Ἀπό τήν στιγμή πού θά εἰσέλθει ὁ ψάλτης στόν ναό μέχρι καί νά ἐξέλθει, ὅλα τά βλέμματα καί οἱ ἀκοές τῶν πιστῶν εἶναι ἐπάνω του. Γι’ αὐτό καί κάθε κίνησή του ἐπηρεάζει θετικά ἤ ἀρνητικά τήν προσευχή τοῦ Χριστιανοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι εἰσερχόμενος ὁ ψάλτης στόν ναό πρέπει πρῶτα ἀπ’ ὅλα ὁ ἴδιος νά συναισθάνεται ποῦ μπαίνει. Καί νά ἔχει ἐπιπλέον στόν νοῦ του ὅτι οἱ πιστοί πού τόν παρατηροῦν θά τόν μιμηθοῦν. Εἶναι κατά κάποιο τρόπο παράδειγμα γιά τούς Χριστιανούς.
Περνῶντας τό κατώφλι τοῦ ναοῦ, πρέπει νά εἰσέρχεται μέ φόβο Θεοῦ, κάνοντας τόν σταυρό του, ἀνάβοντας τό κεράκι του καί προσκυνώντας μέ κατάνυξη τίς ἅγιες εἰκόνες πού βρίσκονται στό προσκυνητάρια τοῦ ναοῦ. Ἀκόμα κι ἄν ἔχει ἀργήσει, δέν πρέπει νά εἰσέλθει ἀγχωμένος, τρέχοντας, καί νά ἀνέβει στό ψαλτήρι χωρίς νά προσκυνήσει τίς εἰκόνες. Ἐπίσης, δέν εἶναι σωστό νά πάει στό ἀναλόγιο ἀμέσως, ἀλλά πρῶτα νά εἰσέλθει στό ἱερό Βῆμα, νά χαιρετίσει τόν ἱερέα, νά πάρει τήν εὐχή του, καί νά τοῦ εὐλογήσει ὁ ἱερέας τό ράσο πού θά φορέσει. Ἴσως χρειασθεῖ νά λάβει καί κάποιες ἰδιαίτερες ὁδηγίες ἀπό τόν ἱερέα, στίς ὁποῖες μέ πνεῦμα συνεργασίας καί ταπείνωσης θά ὑπακούσει. Ἄλλωστε, τό πνεῦμα συνεργασίας μέ τόν ἱερέα καί τούς ἄλλους ψάλτες εἶναι ἀπό τά βασικότερα στοιχεῖα τῆς διακονίας του.
Στήν συνέχεια, πάλι μέ εὐλάβεια καί ἀργό βηματισμό, ἐξέρχεται τοῦ Ἱεροῦ καί πηγαίνοντας στό ἀναλόγιο λαμβάνει τή θέση του. Τακτοποιεῖ τά βιβλία (κλασικά καί μουσικά), οὕτως ὥστε νά προετοιμάσει αὐτά πού θά ψάλει, ἀλλά καί νά εἶναι ὅλα τακτοποιημένα ἐπάνω στό ψαλτήρι. Διότι ἡ ἐμφάνιση τοῦ ἀναλογίου εἶναι καί αὐτή διδακτική γιά τόν λαό. Πολλές φορές, κάποιοι ψάλτες, ἕνεκα τῆς μεγάλης ἐμπειρίας πού ἔχουν, λένε πολλά τροπάρια ἀπ’ ἔξω. Αὐτό ὅμως ἐνίοτε τούς ὁδηγεῖ στό νά μπερδεύονται καί νά δημιουργεῖται χασμωδία. Γι’ αὐτό καλό εἶναι νά ἔχουν πάντα μπροστά τους τό κείμενο πού ψέλνουν.
Μετά τήν τακτοποίηση τῶν βιβλίων, τοποθετεῖ τά μικρόφωνα στήν ἀνάλογη θέση καί ἀπόσταση ἀπό τό στόμα του. Εἶναι πολύ σημαντική παράμετρος ἡ ἔνταση πού ἐκπέμπεται ἀπό τά μεγάφωνα, ἡ ὁποία πρέπει νά εἶναι πάντα μέτρια. Οὔτε χαμηλή, μέ ἀποτέλεσμα νά ἀκούγονται μέ δυσκολία τά ψαλλόμενα, οὔτε ὑπερβολικά δυνατή, διότι γίνεται ἐνοχλητική καί ἀποσπάει τόν πιστό ἀπό τήν προσευχή.
Ἀναφέραμε ὅτι ὁ ἱερέας εὐλογεῖ τό ράσο τοῦ ψάλτη πρίν αὐτός τό φορέσει. Ἐπειδή ὁ ψάλτης εἶναι κατώτερος κληρικός, καί στίς περισσότερες περιπτώσεις ἔχει λάβει καί τήν ἀνάλογη εὐχή ἀπό τόν ἀρχιερέα, γι’ αὐτό καί ἐπιβάλλεται νά φοράει ράσο κατά τήν διακονία του στό ἀναλόγιο. Καί ὄχι μόνο ὁ πρωτοψάλτης, ἀλλά καί οἱ βοηθοί του. Δηλαδή, ὅλος ὁ χορός τῶν ψαλτῶν πού βρίσκεται πάνω στό ἀναλόγιο. Πολλοί τό θεωροῦν βάρος ἤ κάτι πού τούς ἐνοχλεῖ ἤ τούς ζεσταίνει, γι’ αὐτό καί τό ἀποφεύγουν. Πρέπει νά γνωρίζουν ὅμως ὅτι τό ἔργο τους δέν εἶναι μιά ἁπλή ὑπηρεσία, ἀλλά διακονία στήν Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό πρέπει νά ἔχουν καί τήν ἀνάλογη περιβολή. Νά τονίσουμε ὅτι τό ράσο ἔχει μιά ἰδιαίτερη βαρύτητα καί συμβολισμό, γι’ αὐτό καί πρέπει νά ἐκπέμπει αὐτή τήν ἱεροπρέπεια καί τόν σεβασμό σέ ὅ,τι συμβολίζει. Γιά τόν λόγο αὐτό πρέπει νά εἶναι πάντα καθαρό καί σιδερωμένο, στά μέτρα τοῦ ψάλτη (ὄχι κοντό), καί ὄχι σταγμένο ἀπό κεριά.
Τό πιό σημαντικό ὅμως στήν στάση τοῦ ψάλτη εἶναι ἡ δική του προσευχή καί συμμετοχή. Ἐάν τήν ὥρα πού ψέλνει προσεύχεται, αὐτό γίνεται ἀντιληπτό ἀπό τούς πιστούς, οἱ ὁποῖοι τόν μιμοῦνται καί βοηθιοῦνται πολύ στό νά προσευχηθοῦν καί οἱ ἴδιοι. Ἐπιπρόσθετα, προσέχει νά παραμένει σιωπηλός τίς στιγμές πού δέν ψέλνει, χωρίς νά κοιτάει ἐδῶ καί ἐκεῖ, χωρίς μειδιάματα, ἄσκοπες κινήσεις καί συζητήσεις. Καί ἐκτός ὅλων αὐτῶν, θά πρέπει νά συμμετέχει συχνά καί στό ἅγιο Ποτήριο, δίνοντας τό παράδειγμα τοῦ πιστοῦ Χριστιανοῦ.
Τέλος, νά ἐπισημάνουμε ὅτι, γιά νά μήν ὑπάρχει ἀταξία τήν ὥρα πού ψέλνει καί γιά νά μήν ἐπιβεβαιώνεται ἡ παροιμία, «ἀπορία ψάλτου βήξ», θά πρέπει νά εἶναι πάντα προετοιμασμένος ἀπό τό σπίτι του, γι’ αὐτά πού θά ψάλει, καί τυπικός στίς ὑποχρεώσεις του.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
