“Μάλιστα ἡ ἀφθονία ἤ ἡ ἔλλειψη τοῦ ἄρτου ἀποκτοῦν συμβολική σημασία εὐλογίας ἤ ὄχι.
Ἄρτος δέ ὑπό τήν στενήν ἔννοια τῆς λέξεως σημαίνει μόνον τήν ἐκ σίτου παρασκευομένη τροφή. Ὑπάρχει ὅμως καί ὁ ἄρτος ἐκ κριθῆς.
Γι’ αὐτό λοιπόν καί στήν Κυριακή προσευχή, (τό «Πάτερ ἡμῶν»), ἱκετεύουμε τόν Κύριο καί λέγουμε «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν σήμερον» (Ματθ. 6,11). Καί βεβαίως ὁ Χριστός ἄρτον χρησιμοποίησε γιά νά τελέσει τόν Μυστικόν Δεῖπνον καί νά εἰπεῖ ὅτι «ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν» (Ἰω. 6,51) καί πολύ περισσότερο νά διαβεβαιώσει «τοῦτο ἐστί (ὁ ἄρτος) τό σῶμα μου τό ὑπέρ ὑμῶν διδόμενον» (Λουκ. 22,19).
*
Ὁ ἄρτος ἔχει μεγάλη σημασία στή θεία Λατρεία. Σημαίνει τήν εὐγνωμοσύνη καί πρός τό Θεό – Πατέρα μας καί τήν ἑνότητά μας μαζί Του καί μεταξύ τῶν ἀνθρώπων.
Εἰδικότερα, στήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ἔχει θεσπισθεῖ καί ἡ Ἀκολουθία τῆς Ἀρτοκλασίας (ὄχι ἀρτοπλασία). Πρόκειται γιά τήν εὐλόγηση τῶν πέντε ἄρτων, ἡ ὁποία τελεῖται σέ ἀνάμνηση τῆς εὐλογίας καί πολλαπλασιασμοῦ τῶν πέντε ἄρτων στήν ἔρημο ἀπό τόν Χριστό. Λέγει τό ἱερό κείμενο: «Καί λαβών τούς πέντε ἄρτους… ἀναβλέψας εἰς τόν οὐρανόν εὐλόγησε καί κατέκλασε τούς ἄρτους καί ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς ἵνα παραθῶσιν αὐτοῖς» καί ἔφαγον πάντες καί ἐχορτάσθησαν καί ᾖραν κλασμάτων δώδεκα κοφίνους πλήρεις… καί ἦσαν οἱ φαγόντες τούς ἄρτους πεντακισχίλιοι ἄνδρες» (Μάρκ. 6, 41-44).
Ἡ Ἀρτοκλασία εἶναι μία ξεχωριστή Ἀκολουθία καί ἡ κανονική της θέση εἶναι περί τό τέλος τοῦ Μεγάλου Ἑσπερινοῦ. Ἰδίως στίς Ἱερές Μονές σχετίζεται μέ τήν τέλεση τῆς Ἀγρυπνίας. Δέν ἔχει καμμία σύνδεση μέ τήν Θ. Λειτουργία. Μόνον κατ’ ἐκκλησιαστικήν οἰκονομίαν καί διά πνευματικούς λόγους χάριν τῶν πιστῶν τελοῦμε Ἀρτοκλασία μετά τήν Δοξολογία ἤ μετά τό πέρας της Θ. Λειτουργίας. Ἰδίως κατά τήν Μεγ. Τεσσαρακοστή καλόν εἶναι νά ἀποφεύγεται ἡ τέλεσή της, ἕνεκεν τοῦ πενθίμου χαρακτῆρα τῆς λειτουργικῆς αὐτῆς περιόδου.
Ὁ σκοπός τῆς τελέσεως τῆς Ἀρτοκλασίας εἶναι ἡ εὐλογία ἐκείνων τῶν πιστῶν, οἱ ὁποῖοι φέρουν τούς ἄρτους στήν ἐκκλησία καί ὅλων ὅσοι λαμβάνουν τεμάχιον ἐξ’ αὐτῶν ὅταν εὐλογηθοῦν. Ἡ τέλεση τῆς Ἀρτοκλασίας εἶναι καί μία ἐκδήλωση πίστεως στό Θεό, εὐλάβειας καί τιμῆς στόν Ἅγιο πού ἑορτάζει, ἀλλά καί δεῖγμα ἀγάπης πρός τούς συνανθρώπους μας ἐν Χριστῷ. Εἶναι εὐλαβικό καί πρέπει νά τελεῖται ὅταν μάλιστα φέρει τήν ὀνομαστική του ἑορτή ἕνας πιστός χριστιανός. Οἱ ἄρτοι πρέπει νά εἶναι καλά ζυμωμένοι, χωρίς πολύ ζάχαρη (ἄχνη) στό ἐπάνω μέρος καί νά τίθενται μέσα στά καθαρά κοφίνια στά ὁποῖα νά ἔχει στρωθεῖ λευκό πάνινο ἐπικάλυμμα. Τίθενται ἐπίσης πέντε (5) κεριά στόν ἕνα κεντρικό ἄρτο καί μόλις ἀρχίσει ἡ Ἀκολουθία ἀνάβονται καί δέν σβήνονται πρίν τελειώσει ὁλόκληρη ἡ Ἀκολουθία. Μαζί μέ τούς ἄρτους προσφέρεται ἕνα μπουκαλάκι μέ οἶνο καί ἕνα μέ ἔλαιο καί ἐπίσης δίδονται τά ὀνόματα τῶν ζώντων (μόνον) οἱ ὁποῖοι προσφέρουν τούς ἄρτους πρός μνημόνευσιν. Εὐλογοῦνται ὅλοι οἱ ἄρτοι καί ἐκεῖνος ὁ ἄρτος πού προσφέρεται ὅταν τελεῖ τήν Ἀκολουθία Ἀρχιερεύς πρέπει νά εἶναι ξετυλιγμένος ἀπό τυχόν περιτύλιγμα. Ὅταν ψάλλεται ὁ ὡραιότατος καί λαοφιλής ὕμνος, «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν καί ἐπείνασαν, οἱ δέ ἐκζητοῦντες τόν Κύριον οὐκ ἐλαττωθήσονται παντός ἀγαθοῦ» (Ψ. 33,11) πρέπει ὅλοι μαζί οἱ πιστοί νά τόν ψέλνουν. Καί προσοχή, εἶναι «ἐπτώχευσαν» καί ὄχι «ἐφτώχευσαν». Στή συνέχεια κόπτεται, σωστά στό σχῆμα, ἀπό ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἔφεραν τούς ἄρτους ἤ τούς ἐπιτρόπους ἤ ἀπό τόν νεωκόρο ἤ ἄλλο πρόσωπο τοῦ Ἱ. Βήματος μετά προσοχῆς καί διανέμεται στούς πιστούς, οἱ ὁποῖοι καί λαμβάνουν τεμάχιον δι’ εὐλογία. Ἐννοεῖται ὅτι ἐπ’ οὐδενί ἡ Ἀρτοκλασία ἀντικαθιστᾶ τήν Θ. Κοινωνία, τό κορυφαῖο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.
Ὅλα πρέπει νά γίνωνται «κατά τάξιν» καί ὡς «κατενώπιον Θεοῦ» καί αὐτή, ἡ τόσον λαοφιλής καί ὡραία Ἀκολουθία, ἡ εὐλαβής συνήθεια τῶν πιστῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν”.
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΖΑΜΠΙΑΣ
