Σήμερα η Εκκλησία μας τιμάει τη μνήμη των Αγίων Κληρικών και Λαϊκών που μαρτύρησαν την περίοδο 1821-1822 στην Κρήτη. Μεταξύ αυτών είναι οι Άγιοι Γεράσιμος Κρήτης, Νεόφυτος Κνωσσού, Ιωακείμ Χερσονήσου, Ιερόθεος Λάμπης, Ζαχαρίας Σητείας, Ιωακείμ Πέτρας, Γεράσιμος Ρεθύμνης, Καλλίνικος Κυδωνίας, Μελχισεδέκ Κισάμου και Καλλίνικος Διοπόλεως.
Σημειώνεται ότι στις 23 Ιουνίου 1821 έγινε Σύνοδος στη Μητρόπολη της Κρήτης, στον Ναό του Αγίου Μηνά, κατά την οποία ο Επίσκοπος Κρήτης άρχισε να διαβάζει ένα γράμμα απεσταλμένο από τον βεζίρη. Οι εχθροί καιροφυλακτούντες, όρμησαν στον ναό και φόνευσαν τους Αρχιερείς, δεκαεπτά ιερείς και πέντε αγιορείτες πατέρες από τη μονή Βατοπαιδίου, που είχαν προσκομίσει στο Μέγα Κάστρο για προσκύνηση κατά της επιδημίας της πανώλης τίμια λείψανα και την Αγία Ζώνη της Υπεραγίας Θεοτόκου. Επίσης, φόνευσαν ως τριακόσιους παρευρεθέντες Χριστιανούς.
Από εκεί, διασπαρέντες στην πόλη εδίωκαν τους λοιπούς Χριστιανούς, φονεύοντες ανηλεώς όσους απαντούσαν στους δρόμους, όπου συνάντησαν και τον Επίσκοπο Λάμπης Ιερόθεο, τον οποίο φόνευσαν μετά του διακόνου του.
Την επομένη μέρα στο χωριό Επάνω Φουρνή, όπου ήταν η έδρα της Επισκοπής Πέτρας, ετυφεκίσθηκε ο Αρχιερεύς αυτής Ιωακείμ έξω από τον Ιερό Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Η πρώτη επίσημη της γιορτής έγινε στις 11 Νοεμβρίου 2000 μ.Χ., στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο.
Απολυτίκιο
«Τὴν πολυθαύμαστον, Κρήτην τιμήσωμεν, τὴν ἐξανθήσασαν, ὡς ἄνθη τίμια, τοὺς Νεομάρτυρας Χριστοῦ, πιστῶν τοὺς θεοῤῥήμονας· πλάνην γὰρ κατῄσχυναν, ὡς ποιμένες θεόφρονες, πίστιν δὲ ὀρθόδοξον, τοῖς πιστοῖς ἐστερέωσαν, Γεράσιμος ὁ πρόεδρος Κρήτης, καὶ πάντες οἱ αὐτῷ συμμαρτυρήσαντες».
