αναδημοσίευσυη από το emakedonia.gr
Μπορεί το διαδίκτυο να προσφέρει απεριόριστες ευκαιρίες στα παιδιά για να βρουν πληροφορίες και να ψυχαγωγηθούν, δυστυχώς, όμως, δεν έχουν επίγνωση των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσουν.
Σύμφωνα με στατιστικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα η πλειοψηφία των παιδιών κάτω των 13 ετών χρησιμοποιούν δημοφιλείς πλατφόρμες δηλώνοντας ψευδή ηλικία. Η χρήση κοινωνικών δικτύων ξεκινά από το δημοτικό σχολείο και πολλά παιδιά δαπανούν πάνω από τέσσερις ώρες ημερησίως στις πλατφόρμες. Στους μαθητές γυμνασίου υπάρχει σοβαρό έλλειμμα γονικού ελέγχου, με αποτέλεσμα ένα στα τέσσερα παιδιά να ανοίγουν λογαριασμό χωρίς να είναι ενήμεροι οι γονείς τους.
Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι μηχανισμοί προστασίας που εφαρμόζονται από τις πλατφόρμες δεν είναι επαρκείς, για να αποτρέψουν την πρώιμη χρήση σε ανήλικους, την υπερέκθεση και την επαφή με βλαβερό περιεχόμενο.
Όπως δηλώνει στη «ΜτΚ» ο Γιώργος Παπαπροδρόμου, αντιστράτηγος ε.α. της ΕΛΑΣ, αυτήν τη στιγμή η χώρα μας χρειάζεται μία στρατηγική με την οποία θα υλοποιήσει το όραμά της για το αύριο της τεχνολογίας, όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως εργαλείο κοινωνικής ευημερίας, διαφάνειας και δικαιοσύνης.
Ο κ. Παπαπροδρόμου διετέλεσε, μεταξύ άλλων, διευθυντής στη νεοιδρυθείσα Υποδιεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος (2015) και στη συνέχεια (2016-2018) διευθυντής στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας.
Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, απόφοιτος της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου, καθώς και απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας του ΓΕΕΘΑ, έχοντας αποκτήσει και την ειδικότητα του δικαστικού γραφολόγου. Έχει διατελέσει τακτικό μέλος στο European Cybercrime Task Force (EUCTF) του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αντιμετώπισης του Κυβερνοεγκλήματος και είναι επίτιμο μέλος της Πανελλήνιας Επιστημονικής Ένωσης Πληροφορικής της Υγείας (ΠΕΕΠΛΥ) και μέλος της επιστημονικής ομάδας του Ινστιτούτου Αντιναρκωτικής Δράσης P.A.D.A.
Έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε σειρά συναντήσεων, επιστημονικών Συνεδρίων και ημερίδων, εντός και εκτός Ελλάδος, σε Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σε ακαδημαϊκά-πανεπιστημιακά ιδρύματα, σε επιχειρησιακές μονάδες, σχηματισμούς και παραγωγικές Σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων, σε δημόσιους οργανισμούς και δομές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κ.ά.
Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι διαδικτυακοί κίνδυνοι για τα παιδιά;
Το διαδίκτυο αποτελεί σταθμό στην ανθρώπινη ιστορία και αποτελεί οδοδείκτη για τις τεχνολογίες αιχμής, οι οποίες ξεδιπλώθηκαν στη συνέχεια και βρίσκονται σήμερα σε μία δυναμική εξέλιξη και πορεία, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η κβαντουπολογιστική, οι βιοτεχνολογίες, το blockchain κ.ά. Οι τεχνολογίες αυτές έχουν ανατρέψει την ανθρώπινη πραγματικότητα και έχουν βοηθήσει σε μία σειρά από ευεργετικές επιπτώσεις, αγγίζοντας όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για τα ελληνόπουλα, πόσες ώρες ασχολούνται καθημερινά με το διαδίκτυο; Σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά του κόσμου είναι περισσότερο ή λιγότερο «εθισμένα» με το διαδίκτυο;
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα σχετικά στατιστικά στοιχεία για τη χώρα μας, το ποσοστό των χρηστών των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αγγίζει περίπου το 86,9 % των νοικοκυριών.
Με δεδομένη τη διαγενεακή διαφορά στη χρήση των τεχνολογιών (gap generation) το ποσοστό των παιδιών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες είναι υψηλότερο του παραπάνω ποσοστού (μέσου όρου).
Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό αυτό σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ αγγίζει το 97% του ποσοστού των παιδιών, επομένως και η χώρα μας δεν απέχει από αυτό το ποσοστό.
Σε αντίθεση με άλλα σημεία του πλανήτη, ειδικότερα σε υποανάπτυκτες και φτωχές χώρες της Αφρικής και της Ασίας όπου παιδιά στερούνται βασικών αγαθών, όπως ο ηλεκτρισμός (προαπαιτούμενο για κάθε μορφής σύνδεση), το νερό, τα φάρμακα, η Παιδεία, κ.ά.
Η κοινωνικοοικονομική ανισότητα είναι ίσως η μεγαλύτερη σύγχρονη απειλή, πηγή πολλών προβλημάτων και δεινών, και αιτία εντάσεων και συρράξεων (πόλεμοι και εγκληματικότητα-παραβατικότητα).
Κατά πόσο τα βίντεο, οι εικόνες ή τα βιντεοπαιχνίδια ευθύνονται για την αύξηση της ενδοσχολικής βίας;
Πρώτα από όλα να πούμε ότι είτε το διαδίκτυο είτε το σχολείο δεν δημιουργούν από μόνα τους τη βία και δεν φέρνουν καμία ευθύνη για την εμφάνιση των περιστατικών βίας.
Η βία μεταφέρεται στους χώρους αυτούς, σύμφωνα με τα μοντέλα των κοινωνικών προτύπων και τη συμπεριφορών των μεγαλύτερων και ενήλικων, οπότε ορθότερο, ως όρος, είναι να μιλάμε για βία εντός και εκτός σχολικού χώρου, για βία εντός και εκτός διαδικτύου, στο υβριδικό περιβάλλον, όπου σήμερα ζουν και αναπτύσσονται τα παιδιά, δηλαδή, το παρόν και το μέλλον των κοινωνιών μας.
Το κρίσιμο στοιχείο είναι το κατά πόσο τα παιδιά του σήμερα είναι εκτεθειμένα σε ακατάλληλο και βίαιο περιεχόμενο από οποιαδήποτε πηγή (τηλεόραση, διαδίκτυο, αθλητική βία, κ.ά.).
Μπορεί το διαδίκτυο να προωθεί ακραίες ιδέες ή αξίες στα παιδιά, όπως ρατσισμό, ξενοφοβία κ.λπ.;
Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τα νέα παιδιά είναι η απρεπής εκφορά του λόγου, η οποία σε μία διαβαθμισμένη αρνητική εκδοχή οδηγεί στη ρητορική του μίσους (hate speech), την οπαδική βία, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία.
Τα παιδιά αναπαράγουν συμπεριφορές τις οποίες συναντούν με ευκολία, θυμίζοντας σε διαφορετική εκδοχή και παράφραση τον αριστοτελικό ορισμό της τραγωδίας «ως μίμησης πράξεων «μη» σπουδαίας και τελείας…».
Η παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις απόψεις ενός παιδιού και τελικά να πέσει θύμα απάτης;
Η παραπληροφόρηση ή κακοπληροφόρηση μπορεί καταρχάς να αποσταθεροποιήσει ολόκληρες κοινωνίες, ως μία μορφή υβριδικών απειλών, πολλώ δε μάλλον την πιο ευάλωτη πλευρά των κοινωνιών μας, στην οποία ανήκουν τα παιδιά μας.
Ειδικότερα, τα παιδιά μας μπορεί να πέσουν θύματα όχι μόνο απάτης, αλλά σε συνδυασμό με τον βαθμό έκθεσης των ευαίσθητων προσωπικών τους δεδομένων να γίνουν θύματα τόσο οικονομικής απάτης όσο και σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης.
Η αποσταθεροποίηση, μέσω των fake news, υποσκάπτει όχι μόνο το μέλλον των παιδιών μας αλλά των ίδιων των κοινωνιών μας και της ίδιας της δημοκρατίας.
Από την εμπειρία σας, έχετε διαπιστώσει σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση παιδιών μέσω του διαδικτύου;
Επειδή η προσέγγισή μου στα θέματα αυτά πάντοτε ήταν και είναι μέσω της τεκμηριωμένης γνώσης και όχι της επιφανειακής και ανούσιας επικοινωνιακής προσέγγισης, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα στοιχεία που προκύπτουν από τους πλέον επίσημους οργανισμούς στους οποίους είχα τη χαρά, την τιμή και την ευθύνη να συμμετέχω.
Τα στοιχεία αυτά και δεδομένα δείχνουν μία αυξητική τάση στη σεξουαλική έκθεση και εκμετάλλευση παιδιών, κυρίως σε χώρες φτωχές αλλά και σε περιπτώσεις μεμονωμένες στη χώρα μας, το οποίο αποτελεί «γροθιά» στο στομάχι των κοινωνιών μας.
Θα πρέπει να δοθεί από όλους μας, κυρίως τους γονείς και κηδεμόνες, ιδιαίτερη προσοχή, αλλά και από τους υπόλοιπους θεσμούς της κοινωνίας μας, μέσα από τη διαρκή ευαισθητοποίηση.
Μας αφορά όλους το θέμα αυτό.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη, τελικά, είναι σύμμαχος ή εχθρός για τα παιδιά μας;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι μία συνεχόμενη τεχνολογική κατάκτηση, προϊόν των τελευταίων κυρίως δεκαετιών, η οποία προσπαθεί να συνδράμει στην καλύτερη λήψη αποφάσεων από άτομα, εταιρείες και οργανισμούς, αξιοποιώντας τεράστια ποσοτικά μεγέθη δεδομένων.
Το κρίσιμο σημείο καμπής για την ΤΝ, όπως και για τις υπόλοιπες δυναμικές τεχνολογίες, είναι η ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων, με κυρίαρχη την ικανότητα της κριτικής σκέψης και αξιοποίησης της φυσικής νοημοσύνης.
Απαιτείται η ανάπτυξη ενός τεχνοηθικού πλαισίου το οποίο θα θωρακίζει τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, μεταξύ των οποίων είναι τα παιδιά μας.
Το τελικό ερώτημα είναι σε ποιανού χέρια ως εργαλείο βρίσκεται η ΤΝ και υπό ποιες συνθήκες. Κι αυτό ένα σύνθετο και πολύπλοκο ζήτημα.
Έχετε εντοπίσει προώθηση συμπεριφορών τζόγου στα παιδιά ή τεχνικές πειστικού σχεδιασμού που να τα ενθαρρύνουν να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο σε ένα παιχνίδι ή να κάνουν συγκεκριμένες αγορές;
Η περίπτωση του παράνομου τζόγου στη διαδικτυακή του μορφή είναι ένα θέμα ταμπού το οποίο, δυστυχώς, δεν εμφανίζεται τακτικά στα Μέσα Ενημέρωσης και εκ των πραγμάτων δεν προτεραιοποιείται, για λόγους, πολλές φορές, αδιαφανείς, αφού τα συμφέροντα του οργανωμένου εγκλήματος είναι τεράστια και ενδεχομένως επηρεάζουν το τοπίο της επικοινωνίας. Η καζινοποιημένη πραγματικότητα έχει μεταφερθεί, μέσω των νέων τεχνολογιών και εργαλείων, στο σπίτι και στο δωμάτιο των χρηστών (ενηλίκων και ανηλίκων).
Αποτελεί μία σοβαρή μορφή εξάρτησης με οδυνηρές, πολλές φορές, κοινωνικές συνέπειες, αφού τελικά μπορούν να δοκιμασθούν οικογενειακές σχέσεις, με θύματα και τα παιδιά.
Το παιχνίδι, ως έννοια, είναι κάτι το πολύ ευεργετικό, αφού συμβάλλει στη δημιουργικότητα και τη φαντασία του παιδιού, στοιχεία πολύτιμα για την ανάπτυξή του.
Σήμερα τα παιδιά γνωρίζουν γι’ αυτούς τους κινδύνους και τις επιβλαβείς επιπτώσεις του διαδικτύου; Κάνουν κάποιο σχετικό μάθημα στο σχολείο;
Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία και τη δυνατότητα να μάθουν για τις προκλήσεις και τους κινδύνους για το διαδίκτυο σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο σχολείο, που λέγεται σπίτι, και στο δεύτερο σπίτι, που λέγεται σχολείο.
Και εδώ το πρόβλημα είναι η ανομοιομορφία του κοινωνικού πλαισίου όπου κινείται η ελληνική, και όχι μόνο, οικογένεια αλλά και η γραφειοκρατική πλευρά του εκπαιδευτικού συστήματος και του σχολείου. Κανείς δεν μπορεί να αναιρέσει τις φιλότιμες προσπάθειες με τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, αλλά και κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τα παρωχημένα εργαλεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το βιβλίο πληροφορικής που μοιραζόταν μέχρι πρότινος στα γυμνάσια της χώρας μας.
Η ταχύτητα των τεχνολογικών εξελίξεων δυστυχώς δεν μπορεί να απορροφηθεί από το γραφειοκρατικό βήμα της εκπαίδευσης και το θέμα αυτό δεν είναι μόνο πολιτικό. Μερίδιο της ευθύνης φέρει και η ίδια η επιστημονική κοινότητα.
ΡΑΣΤΕΡ
Προτεραιότητες
Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς; Πώς μπορούν να προστατεύσουν τα παιδιά τους;
Εκείνο που θα έλεγα ως πρώτο και καθοριστικό βήμα στους γονείς είναι να βρίσκονται δίπλα στα παιδιά τους, με λιγότερα λόγια και περισσότερες καλές πρακτικές και προσπάθειες.
Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην προστασία της ιδιωτικότητας των παιδιών, μέσα από μία κουλτούρα διαφύλαξης των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.
Τα προσωπικά δεδομένα σήμερα συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον τόσο της οικονομικής και τεχνολογικής ελίτ όσο και των οντοτήτων του κυβερνοεγκλήματος και του οργανωμένου εγκλήματος, κυρίως μικρών ομάδων ή μεμονωμένων ατόμων.
Η απόκτηση ικανοτήτων προστασίας των προσωπικών δεδομένων περιορίζει το πεδίο δράσης των εγκληματιών του Κυβερνοχώρου, οι οποίοι θα σκεφτούν να στοχοποιήσουν τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρία και άλλες ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.
Μία άλλη προτεραιότητα για τους γονείς αποτελεί η ανάπτυξη συνεργατικού κλίματος με το σχολείο των παιδιών μας, με αντίληψη αλληλοσεβασμού. Η απαξίωση του ρόλου του εκπαιδευτικού δεν βοηθά στην πρόοδο των παιδιών.
Σημαντικά, επίσης, είναι τα ψηφιακά εργαλεία που υπάρχουν διαθέσιμα σχετικά με τα θέματα του εκφοβισμού, η «SafeYouth», η πλατφόρμα γονικού ελέγχου Parco, το πλούσιο υλικό από τις Ανεξάρτητες Αρχές, όπως η ΑΠΔΠΧ, ο Συνήγορος του Παιδιού, κ.ά.
Οι γονείς που βρίσκονται κοντά στα παιδιά τους, εύκολα διαπιστώνουν την οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά τους.
Η ενθάρρυνση των παιδιών από τους γονείς σε καλές πρακτικές, όπως η συμμετοχή σε αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, σε δραστηριότητες πολιτισμού γενικότερα (αξιοποίηση των εργαλείων βιβλιοθήκης και θεάτρου) δεν αφήνουν περιθώριο για μία φθίνουσα αναπτυξιακή πορεία.
Γνωρίζω γονείς που δίνουν το κινητό τους στα παιδιά τους από βρεφική ηλικία για να απασχολούνται με κάποιο παιχνίδι ή να σερφάρουν στο διαδίκτυο. Εσείς από ποια ηλικία θεωρείτε ότι ένα παιδί μπορεί να ασχολείται με κινητά ή με υπολογιστές;
Στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να υπάρχει ενιαία απάντηση, αφού ο κάθε άνθρωπος και το κάθε παιδί είναι μοναδικό όπως και η χρήση της τεχνολογίας.
Ωστόσο, θεωρώ οι αρμόδιοι επιστημονικοί και διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΠΟΥ, η UNESCO, το Συμβούλιο της Ευρώπης κ.ά., προσπαθούν να προσεγγίσουν το θέμα με ευαισθησία, πάντοτε με παιδαγωγικά κριτήρια. Σίγουρα, στην πρώιμη παιδική ηλικία επιβάλλεται να υπάρχει ιδιαίτερη προσέγγιση.
Τι πρέπει να κάνει η ελληνική Πολιτεία, ώστε τα παιδιά να έχουν μόνο θετικές εμπειρίες από το διαδίκτυο;
Πρώτα από όλα, η χώρα μας χρειάζεται ένα όραμα και μία στρατηγική με την οποία θα υλοποιήσει το όραμά της για το αύριο της τεχνολογίας, όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως εργαλείο κοινωνικής ευημερίας, διαφάνειας και δικαιοσύνης.
Χρειάζεται ευρύτερη πολιτική συναίνεση, συνεννόηση και πνεύμα συνεργασίας, με τη συνδρομή της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Η συνεργασία όλων των ελληνικών πανεπιστημίων (και όχι ο μοναχικός βηματισμός) θα βοηθήσει αυτούς που θα πάρουν τις κρίσιμες αποφάσεις.
Σε επίπεδο αντιμετώπισης του Κυβερνοεγκλήματος και της Κυβερνοασφάλειας χρειαζόμαστε νέα εργαλεία και καλές πρακτικές.
Και, όπως λέω, θα πρέπει να σκεφτόμαστε κριτικά και ακριτικά και όχι υδροκεφαλικά. Οι νέες ανατρεπτικές τεχνολογίες μπορεί να δώσουν ισχύ σε όλα τα επίπεδα μίας κοινωνίας και να αποτελέσουν τη βάση της βιώσιμης ανάπτυξης και αειφορίας.
Το διαδίκτυο είναι μία ευκαιρία για ένα πεδίο δημοκρατίας και ανθρωπιάς.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 13-14.09.2025
