Γράφει ο Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος
Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καϊρου
Μια κορυφαία στιγμή του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού του Καϊρου, η συγκινητική εορτή των θυρανοιξίων του Κοινοτικού Ναού στο Κάιρο πριν 108 χρόνια, οι εκφωνηθέντες λόγοι του Μακαριστού Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Κυρού Φωτίου και του αείμνηστου ευεργέτη και Προέδρου της Ε.Κ.Κ. , Νέστορα Τσανακλή, η πρόποση του εκπροσώπου του διπλωματικού σώματος και όλες οι λεπτομέρειες της τελετής που έρχονται στο φως με την ευκαιρία του εορτασμού των πολιούχων της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου
Η ανταπόκριση αυτή δημοσιεύτηκε την επομένη των εγκαινίων Δευτέρα 19 Μαϊου 1914, στην αιγυπτιώτικη εφημερίδα της Αλεξάνδρειας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ. Τρείς μόλις μέρες πριν, δημοσιεύτηκε στον Πάνταινο, το εβδομαδιαίο παράρτημα του Εκκλησιαστικού Φάρου, στις 16 Μαΐου 1914, το άρθρο του διευθυντή του περιοδικού Γρηγορίου Παπαμιχαήλ, μια λεπτομερειακή περιγραφή του Ναού, εν όψει των εγκαινίων την Κυριακή 18 Μαΐου 1914, το οποίο και αναδημοσίευσε ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, στις 20 Μαϊου 1914, με μια φωτογραφία του ναού στο πρωτοσέλιδο του, κάτω από τη φωτογραφία του εορτάζοντα Έλληνα βασιλιά, Κωνσταντίνου Α’.
Μεταφέρουμε παρακάτω την ανταπόκριση των εγκαινίων προσαρμοσμένη στα νέα Ελληνικά.
«Η Ελληνική παροικία του Καϊρου γιόρτασε σήμερα και πανηγύρισε με την πρέπουσα επιβλητικότητα και χαρά το μεγάλο γεγονός των εγκαινίων του Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, τον οποίο ανέγειρε η φιλοπατρία του σεβαστού μας προέδρου, κ. Νέστορα Τσανακλή. Η σημερινή θρησκευτική γιορτή η οποία θα μείνει αληθινά αλησμόνητη στην μνήμη όλων, αποτελεί λαμπρή τιμή για τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό, του οποίου αποδεικνύεται η μεγάλη του εκπολιτιστική και προοδευτική δύναμη στη χώρα αυτή, μέσα από παρόμοια μεγάλα έργα.
Προς το παρόν είναι περιττό να παραθέσουμε την περιγραφή του νεόδμητου ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αφού μας πρόλαβε η Πάνταινος, το έντυπο του Πατριαρχείου μας, το οποίο το πρόβαλε εκτενώς και πετυχημένα. Αυτήν την περιγραφή θα τη δούν δημοσιευμένη οι αναγνώστες του Ταχυδρόμου στο αυριανό φύλλο.
Από τις έξι το πρωί η συνοικία του Μπουλάκ στην οποία βρίσκεται ο ναός παρουσίαζε ασυνήθιστη όψη. Άνδρες , γυναίκες και παιδιά κατευθύνονταν κατά κύματα προς τον μεγαλοπρεπή μας ναό στον οποίο κυμάτιζε η γαλανόλευκη, όπως επίσης και επί του καμπαναριού. Όλοι χαρούμενοι έσπευδαν να συμμετάσχουν σε μια εκδήλωση τιμητική τόσο για τον φιλόπατρη ιδρυτή όσο και για όλη την παροικία.
Είναι 9 το πρωί και όλη η πλατεία είναι γεμάτη από Έλληνες κάθε κοινωνικής τάξης. Η Α.Μ ο Πατριάρχης μας με συνοδεία κληρικών, μεταξύ των οποίων οι Μητροπολίτες Μέμφιδος και Αξώμης, με περισσή μεγαλοπρέπεια ξεκινούν την τελετή η οποία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα για όσους παραβρισκονται για πρώτη φορά σε ανάλογη τελετή.
«Άρατε πύλας» ακούγεται δυνατά η φωνή του Πατριάρχη και οι θύρες του ναού οι οποίες ως εκείνη τη στιγμή είναι κλειστές, ανοίγουν πράγματι στην παροικία. Οι λαμπροί πρόσκοποί μας οι οποίοι επιτηρούσαν την τάξη, μάταια προσπαθούν να τηρήσουν τις γραμμές τους, οι οποίες διαλύθηκαν εντελώς.
Οι εισερχόμενοι στο ναό μένουν έκθαμβοι μπροστά στο αρχιτεκτονικό μεγαλείο της νέας μας εκκλησίας. Ο ναός δεν είναι ακόμα πλακοστρωμένος, κατά συνέπεια σηκώνονται σύννεφα σκόνης, παρόλο που από την είσοδο ως το ιερό βήμα έχουν στρωθεί χαλιά για τους επισήμους. Σιγά σιγά καταφθάνουν οι επίσημοι και παίρνουν τις θέσεις τους. Η είσοδος του μεγάλου ευεργέτη της Κοινότητας και κτήτορα του εγκαινιαζόμενου ναού τραβάει τα βλέμματα όλων μας. Ο σεβαστός Πρόεδρος με μετριοφροσύνη δέχεται τους χαιρετισμούς και τα συγχαρητήρια των παρευρισκόμενων και τους ευχαριστεί με λίγα λόγια μετριοφροσύνης. Αντιπρόσωποι της Συριακής παροικίας , Ελιάς Πασάς και Λουτφάλα Βέης, των διάφορων ελληνικών παροικιών της Αιγύπτου, Πορτ Σαϊντ, Σιμπίν Ελ Κομ, Καφρ Ζαγιάτ, Αλεξανδρείας κ.λ.π, ο Μητροπολίτης Αβησυνίας, Σεβασμιώτατος Αμπου Ιωάννης ως αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου των Ορθοδόξων Κοπτών αντιπρόσωπος των Καθολικών Κοπτών, η διευθύντρια, οι δασκάλες και οι μαθήτριες του Αχιλλοπούλειου Παρθεναγωγείου, ο διευθυντής της Αστικής σχολής κ. Πίσσινος, με τους καθηγητές, το προεδρείο των Προσκόπων με επικεφαλής τον έγκριτο δικηγόρο κ. Μπούμπουλη και τον αγαπητό φίλο κ. Καράλην,οι δάσκαλοι της Αμπετείου Σχολής, το ιατρικό προσωπικό του Ελληνικού Νοσοκομείου με επικεφαλής τον Κωμανό Πασά, ο Σκέντερ Φέχμι πασάς, ο κ. Δ. Ταμβακόπουλος και άλλα σημαντικά πρόσωπα της διεθνούς κοινωνίας κατέχουν τις διακεκριμένες θέσεις.
Η χειρόγραφη πατριαρχική πράξη των εγκαινίων διαβάζεται από την Α.Μ. Πατριάρχη σε πλήρη ησυχία, πριν αρχίσει η επίσημη τελετή. Ακριβώς αυτή τη στιγμή μπαίνει στο ναό υπό τους ήχους της μπάντας των προσκόπων ο Διευθύνων το Διπλωματικό Πρακτορείο κ Βερενίκης (σ.σ η θέση του Διπλωματικού πράκτορα έτυχε να είναι κενή εκείνη την εποχή) με τον υποπροξένο κ. Διαμαντόπουλο. Η μεγάλης διαρκείας ιεροτελεστία, παρακολουθείται από τις χιλιάδες των παρευρισκόμενων με μεγάλη προσοχή και ευλάβεια λόγω της πρωτοτυπίας της. Ο πατριάρχης πρόσφερε πλουσιοπάροχες τιμές στους Σύρους εκπροσώπους , οι οποίοι τοποθετήθηκαν με διαταγή του ένας δεξιά του Προέδρου και ευεργέτη της Ε.Κ.Κ. και ο άλλος δεξιά του Διευθύνοντα διπλωμάτη. Η ευγένεια αυτή προς τους Σύρους, λόγω επικαιρότητας τις ημέρες αυτές που υπάρχει διαμάχη μεταξύ Σύρων και Ελλήνων (σ.σ. υπήρχε διαμάχη για το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Αμπετείου Σχολής), σχολιάστηκε θετικά.
Στις 11 και μισή ολοκληρώθηκε η ιεροτελεστία και όλοι οι επίσημοι, με προπορευόμενους τον Πατριάρχη και τον Διευθύνοντα διπλωματικό σύμβουλο, κατευθυνθήκαμε προς το προαύλιο του Ναού όπου είχαν τοποθετηθεί ωραίες σκηνές και υπήρχε πλούσιος μπουφές. Η φιλαρμονική ορχήστρα παίζει χαρούμενα εμβατήρια την ίδια ώρα που οι πρόσκοποι καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες να διατηρήσουν την τάξη προς αποφυγή ατυχημάτων.
Η πρόποση του Διευθύνοντα διπλωματικού εκπρόσώπου
Προσφέρεται κρασί στους επισήμους και ο Διευθύνων διπλωμάτης κ. Βερενίκης σηκώνοντας το ποτήρι του έκανε την παρακάτω πρόποση:
«Κύριε Τσανακλή, έλαβα εντολή να σας απευθύνω αυτή τη στιγμή τα συγχαρητήρια εκ μέρους της Ελληνικής κυβέρνησης. Βέβαια το έργο σας, δεν είναι μόνο έργο ευλαβή προς τη θρησκεία, χριστιανού. Είναι έργο εθνικό αφού η θρησκεία υπήρξε το σύμβολο του έθνους μας. Τα συγχαρητήρια αυτά δεν είναι τα μόνα που σας απευθύνω ως εκπρόσωπος της Ελληνικής κυβέρνησης. Το έργο σας είναι σπουδαιότερο αφού απευθύνεται στη λατρεία του θεού στην χώρα στη οποία δραστηριοποιηθήκατε ως τώρα με πατριωτισμό. Σίγουρα θα ήταν αντίθετο με τη γνωστή σας μετριοφροσύνη αν απαριθμούσα αυτή τη στιγμή όλες τις πράξεις σας, ιδιαίτερα αυτές που κάνατε με πλήρη μυστικότητα και χωρίς επίδειξη, στις τελευταίες εθνικές περιστάσεις. Επιτρέψτε μου όμως, μαζί με τα συγχαρητήρια της Κυβέρνησης μου να σας υποβάλω και τα δικά μου.
Είμαι πράγματι ευτυχής και περήφανος γιατί επί των ημερών μου εδώ, πραγματοποιούνται τετοια έργα, αισθάνομαι την υποχρέωση να συγχαρώ ένα άντρα πατριώτη για ένα έργο τοσο πολύτιμο και εθνικό. Ζήτω ο Τσανακλής!»
Και ο κόσμοςξεσπάει σε ζωηρές ζητωκραυγές υπερ του κτήτορα, ο οποίος συγκινημένος υποκλίνεται και ευχαριστεί χαμογελώντας.
Ο λόγος του Πατριάρχη
Η Α.Μ ο Πατριάρχης ετοιμάζεται να μιλήσει. Μας βλέπει εν τω μεταξύ έτοιμους να κρατήσουμε σημειώσεις για να μεταφέρουμε στους αναγνώστες μας ακέραιο το λόγο του για να τον ευχαριστηθούν και μας παρακαλεί με την ευγένεια και την καλοσύνη που τον διακρίνει , ειδικά αυτή τη φορά να αποφύγουμε τη δημοσίευση του λόγου του. Το υποσχόμαστε στον Πατριάρχη για να αθετήσουμε λίγο μετά την υπόσχεση μας, αφού δεν μπορέσαμε να αντισταθούμε στην ευφράδεια της γλώσσας του και το ύφος του λόγου του , τον οποίο και σε συντομία παραθέτουμε.
«Μετά το ευχάριστο καθήκον, είπε η Α.Μ, το οποίο εκτέλεσε ο αγαπητός και ευγενικός εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, επιτελώ με στοργή το καθήκον της θρησκείας προ εσένα, φίλε Νέστωρα, τη στιγμή αυτή συγχαίροντας σε εκ μέρους της εκκλησίας». Η Α.Μ. μιλάει για το έργο του ευαγγελιστή Παύλου για να καταλήξει στα παρακάτω λόγια. «Ναι, αγαπητέ Νέστωρα κι εσύ έλαβες τη θεία χάρη του θεού, για να κηρύττεις το ευαγγέλιο με το έργο σου. Μέσα από σένα όλες οι φυλές που θα περάσουν από αυτόν τον ναό θα δοξάζουν το όνομα του θεού. Όπως βλέπετε δεν χρειάζεται μεγάλη δύναμη για τη σωτηρία. Αρκεί η θέληση για να γίνουν τα θαύματα. Εγώ θυμάμαι, μετά από πόσες δυσκολίες, πόσες συγκρούσεις και συκοφαντίες ακόμα, καταφέραμε να βάλουμε το θεμέλιο λίθο πριν μια οκταετία. Και μέσα σ’ αυτά τα οκτώ χρόνια είδες το θάνατο κοντά σου, ευλογημένε Νέστωρα. Κι εγώ σε συγχαίρω για το έργο σου. Είναι μνημείο των πατέρων του Ελληνισμού, είναι το έργο του ιδρώτα όλου του Ελληνισμού, είναι μνημείο ευλάβειας και αγάπης του Ελληνισμού προς τη θρησκεία αλλά έχουμε την τύχη να πούμε ότι το μνημείο αυτό συνδέεται και με τα γεγονότα της πατρίδας. Συνδέεται με το όνομα του δαφνοστεφανωμένου Στρατηλάτη και Βασιλιά μας Κωνσταντίνου και τη σύγχρονη ιστορία έναρξης νέων αγώνων και νέων ονείρων για τα οποία δεν θα μιλήσω, αφού η καρδιά μιλάει πιο εκφραστικά για αυτά . Ζήτω ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος.»
Η συγκίνηση του κόσμου στο άκουσμα των τελευταίων αυτών πατριαρχικών λέξεων φτάνει στο κατακόρυφο. Όλη η συνοικία του Μπουλάκου δονείται από τις ζητωκραυγές ενθουσιασμού του πλήθους. Όταν ξανάγινε ησυχία ο πατριάρχης λέει στη δευτερολογία του τα παρακάτω.
«Είπα ότι εκτελώ καθήκον της εκκλησίας για να ευχαριστήσω το μέγα δωρητή. Αλλά θεώρησα καλό να ανταμείψω τον άνθρωπο διαιωνίζοντας τη μνήμη αυτής της ημέρας.
Ως εκ τούτου θεώρησα πρέπον να του απονείμω τον Χρυσό αυτό Σταυρό, λέει και βγάζει πραγματικά ένα θαυμάσιο χρυσό σταυρό με χρυσή αλυσίδα από ένα ωραίο κουτί. Είναι ο τρίτος άνθρωπος, λαϊκός, στον οποίο χαρίζω τέτοιο σταυρό επί της πατριαρχίας μου. Και ο τρίτος αυτός είναι ο Τσανακλής. Δίνω αυτόν τον σταυρό λοιπόν με τις ευλογίες της Εκκλησίας και την αγάπη του έθνους. Είθε ο Κύριος να σε αξιώσει ώστε το έργο αυτό να είναι προοίμιο άλλων ακόμα μεγαλύτερων έργων σου. Χαίρε Άρχοντα των εκκλησιών, Χαίρε», λέει ο Πατριάρχης και δίνει το Σταυρό στον άρχοντα των εκκλησιών ο οποίος δακρυσμένος από τη μεγάλη χαρά και συγκινημένος είπε μετά από λίγο τα εξής:
Ο λόγος του Τσανακλή
«Μακαριότατε και κ. Πράκτορα, νομίζω ότι υπερτιμήσατε το ελάχιστο και ανάξιο λόγου έργο το οποίο προσέφερα στην παροικία του Καϊρου. Σας διαβεβαιώ ότι δεν έπραξα παρά μόνο το καθήκον μου ως χριστιανός και ως πολίτης και τίποτα περισσότερο. Ο ναός έχει ελλείψεις και τις ελλείψεις αυτές θα βρεθούν ίσως άλλοι να τις συμπληρώσουν.»
Εκείνη τη στιγμή ο Πατριάρχης διακόπτει τον κ.Τσανακλή στον οποίο λέγει: «Μετά την εκκλησία, το Σχολείο». Ο κ. Τσανακλής γελά με την καρδιά του και μαζί μ’ αυτόν όλοι οι παρευρισκόμενοι. Ο Πατριάρχης δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει, κάνοντας το καθήκον του όπως είπε, τους υπόλοιπους συντελεστές του έργου αυτού και ιδιαιτέρως τον Ρόστοβιτς βέη. Η εκδήλωση τελειώνει με το πλήθος να εφορμά στον πλούσιο μπουφέ την ίδια στιγμή που η φιλαρμονική έπαιζε χαρούμενα εμβατήρια. Ο κόσμος φεύγει καταγοητευμένος, όχι όμως κι ευχαριστημένος από τον αφόρητο καύσωνα, ο οποίος σήμερα μας έψησε. Η σημερινή εκδήλωση με λίγα λόγια υπήρξε πρωτοφανής για τα χρονικά του Ελληνισμού του Καϊρου αλλά και μεγάλη ικανοποίηση για τους μεγάλους δωρητές και ευεργέτες.»
Δυο μέρες μετά εκ μέρους της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου εστάλη το παρακτω τηλεγράφημα στον Έλληνα βασιλιά, Κωνσταντίνο Α’.
«Επι ονομαστική εορτή Υμετέρας Μεγαλειότητας, καθ’ ην ευοιώνω συμπτώσει τελείται η πρώτη λειτουργία νεόδμητου ναού Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης Καϊρου υποβάλλοντες ευλαβή συγχαρητήρια, εύχονται όπως ο ύψιστος διαφυλλάτη ευκλεή και ευδαίμονα την υμετέραν Βασιλείαν επ΄αγαθώ Πανελληνίω». Υπογραφή Νέστωρ Τσανακλής.
Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πάροικοι του Καϊρου έζησαν σ’ αυτόν το ναό από τότε, τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής τους. Γάμοι, βαφτίσεις, κηδείες, θρησκευτικές και εθνικές γιορτές, προσευχές, λειτουργίες…
Εκατόν πέντε χρόνια μετά, το μεγαλειώδες έργο των Ελλήνων από τις αρχές του 20ου αιώνα, έτυχε της προσοχής των Ελλήνων του 21ου Αιώνα, της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου υπό την προεδρία του Χρήστου Καβαλή και της Μεγάλης Ευεργέτιδος της Ε.Κ.Κ. , της Αιγυπτιώτισσας Αρχόντισσας του Πατριαρχείου μας κ. Αικατερίνης Σοφιανού – Μπελεφάντη, που απο κοινού ανέλαβαν τα έξοδα ανακαίνισης του Κοινοτικού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, υπό την επίβλεψη του μηχανικού Μιχάλη Μπίσκου , παραδίδοντας τον , το ίδιο λαμπερό στο χρόνο. Τα νέα του θυρανοίξια έγιναν τον Σεπτέμβριο του 2019, από τον μακαριότατο Πάπα και Πατριαρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρο Β’.
Σε όλους τους παραπάνω και στη μνήμη των ευεργετών του Ναού, μικρών ή μεγάλων, αφιερώνεται από τον γράφοντα η παρούσα δημοσίευση, καθώς και σε όλους τους εορτάζοντες και τις εορτάζουσες . Ο περικαλλής Κοινοτικός Ιερός Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, με προϊστάμενο τον Μέγα Εκκλησιάρχη του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη Στέφανο, λάμπει σήμερα ως μια ανανεωμένη πνευματική κιβωτός του παλαίφατου Πατριαρχείου μας και του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού, στη θάλασσα του χρόνου στη φιλόξενη χώρα του Νείλου.
Χρόνια πολλά !
