ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ” ΙΟΥΛΙΟΥ
Ἡ Μικρά Ἀσία, ἡ ἑλληνικότατη γῆ τῆς Ἰωνίας, ὑμνήθηκε ὅσο καμία ἄλλη. Ἔγινε ποίημα, τραγούδι, πίνακας ζωγραφικῆς. Καί ἄλλοτε πάνω στό χαρτί καί ἄλλοτε πάνω στόν καμβά ἀποτυπώθηκε ὁ μοναδικός πολιτισμός καί ἡ σπάνια ὀμορφιά της. Εἶναι ὅμως καί «ἡ πατρίδα τῶν αἱμάτων καί τῶν δραμάτων». Ἔτσι τήν χαρακτήρισε ὁ μεγάλος Ἕλληνας ποιητής, Κωστῆς Παλαμᾶς.
Ἔτος 2022. Συμπληρώνεται ἕνας αἰώνας ἀπό τό ἄδοξο τέλος τῆς μικρασιατικῆς ἐκστρατείας. Ἕνας αἰώνας ἀπό τότε πού τό λίκνο τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ παραδίδεται στίς φλόγες τῶν τούρκων κατακτητῶν καί σέ μιά ἀνείπωτη θηριωδία. Πρίν ἀπό ὅλα αὐτά ὅμως, ἡ ζωή ἦταν ἐντελῶς διαφορετική. Ἡ Μικρασία γράφει μιά μακραίωνη ἱστορία, πού ξεκινᾶ ἀπό τούς ἀρχαιοτάτους χρόνους καί καταλήγει στό τραγικό 1922 καί στόν βίαιο ξεριζωμό χιλιάδων ἀνθρώπων ἀπό τίς πατρογονικές τους ἑστίες. Σήμερα, 100 χρόνια μετά, συνεχίζει, μέσα ἀπό τά ἐρειπωμένα μνημεῖα της, νά μαρτυρεῖ τήν ἑλληνική της ἱστορία.
***
Ἡ Μικρά Ἀσία, ἡ δυτικότερη προεξοχή τῆς μεγαλύτερης ἠπείρου, βρέχεται βόρεια ἀπό τήν Μαύρη θάλασσα, νότια ἀπό τήν Μεσόγειο καί δυτικά ἀπό τό Αἰγαῖο Πέλαγος. Ἀνέκαθεν, ὑπῆρξε τό ἐμπορικό σταυροδρόμι καί τό σημεῖο συνάντησης πολλῶν λαῶν, καθώς στήν περιοχή αὐτή κατέληγαν οἱ μεγαλύτεροι ἐμπορικοί δρόμοι. Ἴωνες, Αἰολεῖς καί Δωριεῖς ἔφτασαν ὥς τίς ἀκτές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἄλλοτε ὡς ἔμποροι, ἄλλοτε ὡς ἀποικιστές, στρατιῶτες ἤ τυχοδιῶκτες, ἔχτισαν τίς δικές τους πόλεις, ἀναμίχθηκαν μέ τούς γηγενεῖς πληθυσμούς καί πολύ γρήγορα δημιούργησαν ἕναν ἀξιόλογο πολιτισμό, τόν ὁποῖο θαυμάζουμε μέχρι σήμερα.
Οἱ Ἴωνες, πού ἵδρυσαν τίς μεγαλύτερες καί πιό σημαντικές πόλεις στό κεντρικό τμῆμα τῶν παραλίων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἄφησαν τό στίγμα τους μέ τόν Ἰωνικό ρυθμό, πού μέ τίς πλούσιες ἀνάγλυφες παραστάσεις του κόσμησε ἕναν τεράστιο ἀριθμό μνημείων σέ ὁλόκληρο τόν κόσμο.
Οἱ ἀλλεπάλληλες ἐχθρικές ἐπιδρομές δέν στάθηκαν ἱκανές νά ἐμποδίσουν ἤ νά ἀλλοιώσουν τόν πολιτισμό της. Ἀντιθέτως, ἡ πρόοδος στήν φιλοσοφία, τήν ποίηση, τήν μουσική, τήν γλυπτική, τήν ἀρχιτεκτονική καί τίς ἐπιστῆμες, ἔχει καταγραφεῖ ὡς μοναδική στήν παγκόσμια ἱστορία. Σέ αὐτήν την γῆ γεννήθηκαν οἱ μεγαλύτεροι ἄνδρες τοῦ πνεύματος. Ὁ θεμελιωτής τῆς θεωρητικῆς γεωμετρίας καί ἀστρονομίας, Θαλῆς ὁ Μιλήσιος, ὁ Ἡράκλειτος ἀπό τήν Ἔφεσο, ὁ Ἀναξίμανδρος καί ὁ Ἀναξιμένης. Σέ αὐτήν τήν γῆ γράφτηκε ἡ ἱστορία τοῦ Ἡροδότου, καθώς καί ἡ περίλαμπρη Ἰλιάδα καί ἡ Ὀδύσσεια τοῦ Ὁμήρου.
Κι ἄν προχωρήσουμε ἀρκετά στόν χρόνο, θά συναντήσουμε ἐδῶ καί τόν Ἀπόστολο τῶν Ἐθνῶν Παῦλο, ὁ ὁποῖος, κατά τήν διάρκεια τῆς τρίτης περιοδείας του, πέρασε ἀπό τίς πιό σημαντικές πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Στήν Τρωάδα, στήν Ἔφεσο, στήν Μίλητο, στά Μύρα, στήν Ἀντιόχεια, στό Ἰκόνιο, στήν Δέρβη καί τήν Ταρσό, μίλησε μέ θάρρος γιά τόν Χριστό. Καί οἱ πρώην εἰδωλολάτρες γίνονταν τώρα θερμοί Χριστιανοί. Ἡ Μικρά Ἀσία γίνεται ἀπ’ ἄκρη σ’ ἄκρη χριστιανική.
Ἀλλά καί ὁ ἀγαπημένος Μαθητής τοῦ Χριστοῦ καί συγγραφέας τῆς Ἀποκάλυψης, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ἦρθε στήν Ἔφεσο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας γιά νά κηρύξει τό ἱερό Εὐαγγέλιο. Μέ τό θεόπνευστο κήρυγμα καί τά θαύματά του μετέστρεψε πολλούς στήν χριστιανική πίστη καί κλόνισε συθέμελα τήν πίστη στά εἴδωλα.
Ἀκόμα, στά εὐλογημένα χώματα τῆς Μικρασιατικῆς γῆς ἔλαβαν χώρα οἱ μεγάλες Οἰκουμενικές Σύνοδοι (Νίκαια, Ἔφεσος, Χαλκηδόνα), οἱ ὁποῖες κατήσχυναν τίς αἱρέσεις καί διετράνωσαν τά δόγματα καί τίς ἀλήθειες τῆς Ὀρθοδοξίας.
Στό βόρειο τμῆμα της ἁπλώνεται ὁ Εὔξεινος Πόντος, μιά περιοχή εὐλογημένη, μέ ἄγρια φυσική ὀμορφιά, ἀπόκρημνες χαράδρες καί πλούσια βλάστηση, πού μαρτυρεῖται ἤδη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Ξενοφῶντα. Ἐδῶ θά συναντήσει κανείς μεγάλες ἐμπορικές πόλεις, σταυροδρόμια συνάντησης πολλῶν λαῶν. Ἐδῶ καί ἡ αὐτοκρατορία τῆς Τραπεζούντας, πού ἀπέμεινε ὄρθια γιά ἄλλα ὀκτώ χρόνια μετά τήν ἅλωση τῆς Βασιλεύουσας, γιά νά θυμίζει κάτι ἀπό τήν παλαιά αἴγλη τῆς ἀνίκητης βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας. Ἐδῶ καί τά προπύργια τῆς Ὀρθοδοξίας, τά ἱστορικά μοναστήρια τῆς Παναγίας Σουμελᾶ, τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Περιστερεώτα καί τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Βαζελῶνος.
Σέ αὐτήν τήν γῆ γεννήθηκαν καί ἀνδρώθηκαν μεγάλοι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες: Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ ἅγιος Πολύκαρπος, ὁ ἅγιος Τιμόθεος, οἱ 40 Μάρτυρες ἀπό τήν Σεβάστεια, ὁ ἅγιος Βλάσιος, ἡ ἁγία Λυδία ἡ Φιλιππησία, ἡ ἁγία Εἰρήνη Χρυσοβαλάντου, καθώς καί οἱ νεότεροι Ἅγιοι: Ἀρσένιος Καππαδόκης, Παΐσιος Ἁγιορείτης, Ἱερώνυμος Σιμωνοπετρίτης καί Ἰάκωβος Τσαλίκης.
Δυστυχῶς, ὁ τουρκικός ἐθνικισμός ἔδειξε τό χειρότερό του πρόσωπο ἀπέναντι στούς ἀνθρώπους καί στόν πολιτισμό αὐτῆς τῆς εὐλογημένης γῆς, τό 1922. Ἔκαψε τά πάντα καί ἄφησε πίσω του 700.000 νεκρούς καί 1.500.000 πρόσφυγες.
«Ἀκόμα κι ἄν οἱ ναοί τῆς Θρησκείας, τῆς Παιδείας, τῆς Φιλαλληλίας, τῆς Τέχνης, τῶν Γραμμάτων, τοῦ ἐμπορίου καί τῆς βιομηχανίας γκρεμίστηκαν σέ ἀποκαΐδια κατά τόν ἀνείπωτο ὄλεθρο τοῦ 1922, τό σμυρναϊκό καί γενικά τό ἰωνικό πνεῦμα μεταλαμπαδεύτηκε ‒σκυτάλη φωτεινή‒ στήν ἐλεύθερη πατρίδα, γιά νά διαλαλεῖ πώς δέν δεσμεύεται οὔτε φθείρεται, ἀλλά παραμένει πάντα ἀκατάλυτο καί αἰώνιο». Αὐτά τά ὑπέροχα λόγια, τά ὁποῖα σίγουρα συγκινοῦν καί ἀγγίζουν κάθε ἑλληνική ψυχή, ἀνήκουν στόν αὐτόπτη μάρτυρα τῆς καταστροφῆς τῆς Σμύρνης Χρῆστο Σολομωνίδη, νομικό και λογοτέχνη.
