Το κήρυγμα της Κυριακής από την Μητρόπολη Σάμου

Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,

Μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ εἰσερχόμαστε σήμερα στήν κατανυκτική περίοδο τοῦ Τριωδίου, καθώς ἤδη ἀπό τόν χθεσινό ἑσπερινό ἀνοίχθηκε πάνω στόν ἱερό Ψαλτῆρα τῶν Ναῶν μας τό Βιβλίο τοῦ Τριωδίου, ἀπ’ ὅπου λαμβάνει καί τήν ὀνομασία ἡ περίοδος αὐτή, γιά νά συντροφεύει τήν τέλεση τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, ἕως καί τό Μεγάλο Σάββατο τό πρωΐ.

Οἱ ὕμνοι του, ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων για τὸ Τριώδιο καί ὅλη ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας τήν περίοδο αὐτή, μᾶς προτρέπουν νά ζήσουμε μέ θερμότερη προσευχή, μέ σταδιακά οὐσιαστικότερη νηστεία, ὑλική καί πνευματική, μέ ἐντονώτερη συμμετοχή στή λειτουργική-μυστηριακή ζωή, κοσμώντας τούς ἑαυτούς μας μέ ἔργα ἀγάπης καί ἀρετές, ὥστε μετά ἀπό ἕνα πνευματικό ταξίδι, σχεδόν δυόμισυ μηνῶν, νά αἰσθανόμαστε περισσότερο πόθο γιά τόν Χριστό καί τήν σωτηρία μας.

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, κρατᾶ ζωηρή τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας, ἔτσι ὅπως τὴν σκιαγράφησε ὁ ἀπόστολος Παύλος στήν πρός Ῥωμαίους ἐπιστολή γράφοντας (ε΄20): «Ἐκεῖ ὅπου πληθύνθηκε ἡ ἁμαρτία, δόθηκε πολύ ἀφθονότερη ἡ χάρις». Ἐνάντια, λοιπόν, στήν ἀβεβαιότητα καί τίς ἁμαρτίες, πού κυκλώνουν τή ζωή μας, ἰδίως τόν τελευταῖο καιρό, ἡ Ἐκκλησία μᾶς μυεῖ στὴν χάρη τῆς κατάνυξης καὶ στή χαρά τῶν ὕμνων τῆς σωτηρίας.

Κάθε Κυριακή πρωΐ, λοιπόν, στήν ἀκολουθία τοῦ Ἀναστασίμου Ὄρθρου, μετά τήν ἀνάγνωση καί τήν προσκύνηση τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, ψάλλονται ἀπό σήμερα τρεῖς ὄμορφοι ὕμνοι, ἐπηρεασμένοι ἀπό τίς τρεῖς πρῶτες Κυριακές τοῦ Τριωδίου.

Μέ τόν τρόπο αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας βάζει τή διδασκαλία της πάνω στό ὄχημα τῆς μουσικῆς, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἐπισημαίνοντας τήν ταπεινή προσευχή καί τήν ἔμπρακτη μετάνοια.

Διότι ἡ προσευχή καί ἡ μετάνοια εἶναι δύο βασικές προϋποθέσεις γιά νά διέλθουμε ὄχι μόνο τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου, ἀλλά γιά ὁλόκληρη τήν ζωή μας, ὥστε νά ἔχουμε καλή ἀπολογία ἐνώπιον τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ κατά τήν Δευτέρα Παρουσία Του.

Τό πρῶτο λοιπόν ἀπό αὐτά τά τροπάρια ἀναφέρει: «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοὶ πύλας Ζωοδότα, ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεύμά μου, πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου, ναὸν φέρον τοῦ σώματος, ὅλον ἐσπιλωμένον, ἀλλ’ ὡς οἰκτίρμων κάθαρον, εὐσπλάγχνω σου ἐλέει.» Δηλαδή, Κύριε, ἐσύ πού δίνεις ζωή, ἄνοιξέ μου τίς πύλες τῆς μετανοίας. Νωρίς τό πρωΐ ἡ ψυχή κι ὁ νοῦς μου βρίσκονται μέσα στόν ἅγιο Ναό σου, κουβαλώντας φορτίο τὸ ναό τοῦ σώματός μου, σπιλωμένο ἀπό τίς πολλές ἁμαρτίες. τόν ὁποῖον ἐσύ ὅμως, πού μέ λυπᾶσαι καί μέ ἀγαπᾶς, καθάρισέ τον με τή χάρη τοῦ σπλαχνικοῦ σου ἐλέους.

Τό σημαντικότερο, πού ἀντιλαμβανόμαστε εἶναι ὅτι ἡ μετάνοια, πρῶτα καί πάνω ἀπό ὅλα, εἶναι μία κίνηση πρός τόν Θεό, μιά κίνηση ζωής.

Ὁ ὕμνος αὐτός ἀποτελεῖ τήν προσωπική μας προσευχή πρός τόν Κύριο τῆς ἀληθινῆς καί αἰώνιας ζωῆς, τόν Ζωοδότη, γιά νά ἀνοίξη τίς πύλες τῆς μετανοίας. Παρομοιάζει τήν μετάνοια μέ τόν πνευματικό ἐκεῖνο χῶρο, στόν ὁποῖον ἐπιθυμεῖ νά εἰσέλθει ἡ ψυχή καί μέ ταπείνωση νά ἐκφράσει τήν συντριβή της, ὅπως ἀκριβῶς ἀκούσαμε στή σημερινή παραβολή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου.

Ὁ Τελώνης διῆλθε τίς πύλες τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντος γιά νά ζητήσει μέ συντριβή τό ἔλεος καί τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, λέγοντας μόνον «Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» δηλαδή «Θεέ μου λυπήσου με τόν ἁμαρτωλό καί συγχώρεσέ με»!

Στόν ἀντίποδα τοῦ Τελώνη στέκεται ὁ ὑπερήφανος καί φλύαρος Φαρισαῖος, ὁ ὁποῖος ἀποδεικνύεται ἀνεπίδεκτος τῆς μετανοίας καί τῆς χάρης τοῦ Ἐλεήμονος Θεοῦ, ἐξαιτίας τῆς ὑποκριτικῆς του εὐσέβειας! Γι’ αὐτόν τόν λόγο, παρά τίς ἀρετές, πού ἀναμφιβόλως εἶχε, τίθεται γιά ὅλους μας ὡς παράδειγμα πρός ἀποφυγήν.

Ἡ μετάνοια γιά νά ἀποβῇ κίνηση τῆς ζωῆς μας χρειάζεται τρία πράγματα: α) τὴν ἐπίγνωση τῆς ἁμαρτίας, β) τὴν πίστη στὴν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ καί γ) τὴν ἀποφασιστικότητα, ὥστε μέσα ἀπό τήν ἐξομολόγηση νά ἐπιτευχθεῖ ὁ σκοπός τῆς σωτηρίας. Δηλαδή γνωρίζω τίς ἁμαρτίες μου, εἶμαι κάτι παραπάνω ἀπό βέβαιος ὅτι ὁ Θεός θά συγχωρέσει ὅλα τά ἁμαρτήματα, πού μέ συντριβή καρδιᾶς θά ἐξομολογηθῶ καί γι’ αὐτό κινοῦμαι μέ ἀποφασιστικότητα πρός Ἐκεῖνον γιά νά ἀφήσω στό ἔλεός Του ὅ,τι μέ βαραίνει. Ἄς θυμηθοῦμε πώς ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος ἐπισημαίνει: «Ἐλᾶτε πρός ἐμένα ὅλοι ὅσοι κουράζεστε καί εἶστε φορτωμένοι κι ἐγώ θά σᾶς ἀναπαύσω» (βλ. Ματθ. ια΄28)

Ἡ ἄφεση καί συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν συντελεῖται μόνον ἀπό τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία κατέρχεται κάθε φορά, πού ὁ Ἐξομολόγος θέτει τά χέρια του στό κεφάλι τοῦ ἐξομολογηθέντος καί ζητεῖ ἀπό τόν Θεό τή συγχώρησή του. Αὐτή ἡ συγχώρηση ἐπαληθεύεται κατόπιν καί ἐπικυρώνεται μέ τήν θεία Κοινωνία. Γι’ αὐτό πάντοτε ἀκοῦμε τόν Ἱερέα ὅταν μᾶς μεταλαμβάνει νά λέει «…εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν τήν αἰώνιον.»

Τότε ἐπισυμβαίνει ἡ ἀνακαίνιση τῆς ψυχῆς, καθώς ὁ Οἰκτίρμων Θεός καθαρίζει τόν ἀνθρώπινο ναό, ὅπως λέει καί ὁ ὕμνος, ἀπό τόν σπίλο, τήν βρωμιά δηλαδή, τῆς ἁμαρτίας. Μέ τόν τρόπο αὐτό χαρίζει στόν ναό τῆς ὕπαρξής μας τήν πρέπουσα εὐπρέπεια. Εὐλογεῖ μιά νέα ἀρχή καί δίνει τὴ νέα εὐκαιρία, ὅσες φορές τό ζητήσει ὁ ἄνθρωπος, προκειμένου νά ἀποκτήσει τήν ἀληθινή ἐμπειρία τῆς ζωῆς, μέσα ἀπό τήν ἀνακαίνιση τῆς ψυχῆς Του. Ἡ ἀνακαινισμένη λογική ψυχή μας εἶναι ἡ ἐκλεκτική συγγένειά μας μέ τόν Θεό, καθώς ἡ πνοή τοῦ Θεοῦ τήν ἐγκατέστησε κι Ἐκεῖνος μέ τή δική μας φροντίδα τήν ἀνακαινίζει καί τήν συντηρεῖ στή θεία Κοινωνία μαζί Του.

Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,

Κανείς δέν εἶναι ἀναμάρτητος πλήν τοῦ Χριστοῦ! Ἆρα ὅλοι ἔχουμε ἀνάγκη μετανοίας καί ἐξομολογήσεως. Ἡ περίοδος πού μόλις σήμερα ξεκινᾶ εἶναι περίοδος μετανοίας. Τό πρῶτο βῆμα εἶναι νά ἐπισημάνουμε τίς ἁμαρτίες μας κι ἀκολούθως νά τίς καταθέσουμε ταπεινά στό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Ἀσφαλιστική δικλεῖδα στήν προσπάθειά μας αὐτή εἶναι ταπεινή προσευχή τοῦ Τελώνη: «Ὁ Θεός, λυπήσου μέ τόν ἁμαρτωλό». Ἐξάλλου κατά τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου καί κυρίως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, πολλές φορές θά καλούμαστε στή διάρκεια τῆς προσευχῆς, νά ἐπαναλαμβάνουμε τήν ἐναγώνια κραυγή τοῦ Τελώνη στήν πρωτότυπη μορφή της: «Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (βλ. Λουκ. ιη΄ 13).

Ἡ ἱκετευτική αὐτή προσευχή πρέπει ἐξάπαντος νά συνοδεύει τήν ζωή μας, ὥστε νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι πέρα ἀπό τό τί ὁ κόσμος θεωρεῖ ὡς ἁμαρτία, ἐμεῖς ὀφείλουμε νά ἐξετάζουμε τόν ἑαυτό μας σέ σχέση μέ τό τί θέλει ἀπό ἐμᾶς ὁ Θεός καί ὄχι σέ σχέση μέ τούς ἴδιους ἤ τούς χειρότερους ἀπό ἐμᾶς συννανθρώπους, ὅπως ἔπραξε ὁ Φαρισαῖος.

Ὁ δρόμος τῆς ταπεινῆς ἐν μετανοίᾳ προσευχῆς τοῦ Τελώνη, εἶναι ὁ δρόμος τῆς σωτηρίας μας, διότι ὁ Ζωοδότης Κύριος τήν ἀποδέχεται, μᾶς ὑποδέχεται στήν Ὡραία Πύλη τοῦ Ἁγίου Βήματος, σκηνώνει στόν ἀχειροποίητο Ναό τῆς καρδιᾶς μας, μέσα ἀπό τήν θεία Κοινωνία, ἱερουργώντας τό μυστήριο τῆς σωτηρίας μας καί δι’ αὐτοῦ τὴν Μεγάλη Εἰσοδό μας στὴ Βασιλεία Του. Ἀμήν.