ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
Ὑπάρχει ἕνα πάθος, στό ὁποῖο ὅλοι εἴμαστε κυριευμένοι, ἀλλά δέν τό δίνουμε καί πολλή σημασία. Τό θεωροῦμε λεπτομέρεια καί τό προσπερνᾶμε. Κι ὅμως εἶναι ἀπό τά πιό ὕπουλα ἁμαρτήματα, πού διαπράττει ὁ ἄνθρωπος. Εἶναι τό ψέμα. Τό συνηθίσαμε καί ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ λέμε ψέματα ἐνώπιον τῶν συνανθρώπων μας. Δέν αἰσθανόμαστε τό βάρος τῆς ἁμαρτίας αὐτῆς. Σκεφτόμαστε: Ἀφοῦ τό κάνουν οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι, ἄς τό κάνω κι ἐγώ. Ἤ νομίζουμε ὅτι οἱ ἄλλοι, μέ τήν κακή συμπεριφορά τους, μᾶς ἀναγκάζουν νά λέμε καί κανένα ψέμα, γιά νά τούς ἀντιμετωπίσουμε. Ὅμως, κάνουμε λάθος. Δέν ὑπάρχει ἀθῶο ψέμα.
Ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀλήθεια
Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ξεκάθαρος: «Μή λέτε ψέματα ὁ ἕνας στόν ἄλλο» (Κολ. γ΄ 9). Τό ψέμα πηγάζει ἀπό τόν πονηρό· «Ὁ διάβολος εἶναι ψεύτης καί πατέρας τοῦ ψεύδους» (Ἰω. η΄ 44). Τράβηξε καί τόν ἄνθρωπο στό ψέμα. Ὑποσχέθηκε στούς πρωτοπλάστους πώς, ἄν φάγουν ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό, θά γίνουν κι αὐτοί θεοί. Τούς ἐξαπάτησε λέγοντάς τους ὅτι δέν κινδύνευαν νά γίνουν θνητοί, ἄν παρήκουαν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Κι ἐξέπεσαν τοῦ Παραδείσου.
Τό στόμα τοῦ ἀνθρώπου, πού λέει ἀλήθεια, ἁγιάζεται ἀπό τήν ἀλήθεια, ἀφοῦ ἡ ἀλήθεια εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός: «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια» (Ἰω. ιδ΄ 6). Ἐνῶ τό στόμα πού λέει ψέματα, μολύνεται ἀπό τόν πατέρα τοῦ ψεύδους, τόν διάβολο. Ἔχουμε ἑπομένως χρέος νά ἀποφεύγουμε τό ψέμα καί νά λέμε πάντα τήν ἀλήθεια, γιά νά μή χάσουμε τήν ἀλήθεια, δηλαδή τόν Χριστό. Ὁ Θεός ἐπιθυμεῖ ὁ ἄνθρωπος νά λέει τήν ἀλήθεια. Νά λέει τό ναί ναί καί τό ὄχι ὄχι.
Ἔχουμε τήν ἐντύπωση ὅτι καταφεύγοντας στό ψέμα, ξεγελοῦμε μόνο αὐτόν πού μᾶς ἀκούει. Δέν ξεγελοῦμε μόνο τόν ἄλλο, ἀλλά προσβάλλουμε τόν ἴδιο μας τόν ἑαυτό. Τό ψέμα ἀποκαλύπτει τί ἄνθρωποι εἴμαστε. Γιατί αὐτό πού λέμε εἶναι ἀπό τό περίσσευμα τῆς καρδιᾶς μας. Ὅταν λέμε ψέματα, σημαίνει ὅτι ἡ καρδιά μας εἶναι βρώμικη: «Ὁ κακός ἄνθρωπος βγάζει τό καλό ἀπό τό ἀγαθό ἀπόθεμα τῆς καρδιᾶς του, κι ὁ κακός ἀπό τό κακό ἀπόθεμα τῆς καρδιᾶς του βγάζει τό κακό. Γιατί τό στόμα τοῦ ἀνθρώπου μιλάει ἀπό τό περίσσευμα τῆς καρδιᾶς» (Λουκ. στ΄ 45). Ὁ ἄνθρωπος πού παρακολουθεῖ τόν ἑαυτό του καί προσέχει τί λέει, ἀποκτᾶ ἕναν αὐτοσεβασμό καί μία τιμή.
Τρεῖς τρόποι νά λέμε ψέματα
Ὅπως ὑπογραμμίζουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, εἶναι δυνατόν νά ψεύδεται κανείς μέ τρεῖς τρόπους: μέ τά λόγια, μέ τόν νοῦ καί μέ τήν ζωή του.
Λέμε ψέματα μέ τά λόγια, ὅταν διαστρέφουμε τήν πραγματικότητα καί ἐπιδιώκουμε νά ξεγελάσουμε τόν ἄλλο. Ὅταν προσπαθοῦμε νά παρουσιάσουμε τό ἀνύπαρκτο ὡς ὑπαρκτό. Ὁ ψεύτης κάνει τό ναί ὄχι καί τό ὄχι ναί· τό ἄσπρο μαῦρο καί τό μαῦρο ἄσπρο· τήν ἁμαρτία τήν παρουσιάζει ὡς ἀρετή καί τήν ἀρετή ὡς ἁμαρτία. Κι αὐτό ἔχοντας σκοπό νά ξεγελάσει τόν πλησίον του.
Λέμε ψέματα μέ τόν νοῦ μας, ὅταν φτιάχνουμε σενάρια μέσα μας, φανταζόμαστε καταστάσεις, ἔχουμε ὑπόνοιες γιά τούς συνανθρώπους μας. Νομίζουμε π.χ. ὅτι οἱ ἄλλοι μιλᾶνε για μᾶς, χωρίς νά ἰσχύει αὐτό. Ἤ ὅτι κάποιος μᾶς ἐχθρεύεται καί μᾶς ἀδικεῖ, χωρίς νά εἶναι ἀλήθεια.
Ἐπίσης, μπορεῖ νά λέει κανείς ψέματα καί μέ τήν ἴδια του τήν ζωή. Ἔτσι, εἶναι δυνατόν νά προσποιεῖται τόν ἐλεήμονα, ἐνῶ εἶναι τσιγγούνης καί πλεονέκτης. Νά ὑποκρίνεται τόν φιλαλήθη καί νά εἶναι ψεύτης. Νά παρουσιάζεται ὡς φίλος τῆς ἀρετῆς, ἐνῶ ζεῖ μέσα στήν ἀσωτία.
Μερικές φορές συνηθίζουμε τόσο πολύ στό ψέμα, πού στό τέλος λέμε ψέματα καί στόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας. Ζοῦμε μέσα σέ ψευδαισθήσεις. Χάνουμε τήν ἐπαφή μέ τήν πραγματικότητα. Φτιάχνουμε ἕναν ψεύτικο ἰδανικό ἑαυτό, ὅπως ἐμεῖς θά τόν θέλαμε. Βλέπουμε σέ μᾶς ἀρετές καί πλεονεκτήματα, πού ὅμως εἶναι ἀνύπαρκτα. Κι αὐτό δέν μᾶς βοηθάει καθόλου οὔτε νά γνωρίσουμε τόν ἑαυτό μας οὔτε νά ἀντιμετωπίσουμε τά πάθη μας. Καί δέν μᾶς ὁδηγεῖ σέ μετάνοια.
Γιατί λέμε ψέματα;
Τό ψεῦδος γεννᾶται ἀπό τήν πολυλογία, τήν ἀργολογία καί ἀπό τίς ἀστειότητες. Δέν φροντίζουμε νά συγκρατοῦμε τήν γλῶσσα μας καί πολύ εὔκολα πέφτουμε σέ λάθη. Ἐπιπλέον, ὅταν γινόμαστε ἀδιάκριτοι, ὅταν συμπεριφερόμαστε ἐπιπόλαια καί χαλαρώνουμε, κάνουμε σφάλματα. Ὁμοίως, καταφεύγει στό ψέμα αὐτός πού ἐπιθυμεῖ νά τόν τιμάει καί νά τόν δοξάζει ὁ κόσμος. Ὁ βασικότερος ὅμως λόγος πού λέμε ψέματα εἶναι, γιατί δέν θέλουμε νά ταπεινωθοῦμε καί νά παραδεχτοῦμε ὅτι ἁμαρτήσαμε. Ἤ γιατί δέν θέλουμε νά μᾶς κατηγορήσουν.
Οἱ πικροί καρποί τοῦ ψεύδους
Πολλά εἶναι τά δεινά πού φέρνει στήν ζωή μας τό ψεῦδος. Τό ψέμα ντροπιάζει αὐτόν πού τό λέει. Γεννάει θλίψη καί ταραχή στήν καρδιά. Διώχνει τόν φόβο τοῦ Θεοῦ ἀπό τόν ἄνθρωπο. Προσβάλλει τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια καί ὑποβαθμίζει τήν νοημοσύνη.
Ὁ ψεύτης φοβᾶται μήν ἀποκαλυφθεῖ, κρύβεται, ἀγχώνεται, χάνει τήν ἠρεμία του. Μέ δυσκολία ἐμπιστεύεται κανείς αὐτόν πού ψεύδεται. Ὅλοι τόν ἀμφισβητοῦν. Κι ἄν ἀκόμη πεῖ τήν ἀλήθεια, κανείς δέν τόν πιστεύει. Ὁ ψεύτης εἶναι ἕνας ἄνθρωπος δυστυχισμένος. Ἡ ζωή του εἶναι μία ἀποτυχία. Τελικά γίνεται ὁ ἴδιος θῦμα τοῦ ψεύδους.
Νά μάθουμε, ὥστε ἡ γλῶσσα νά λέει πάντα τήν ἀλήθεια, ἀκόμη κι ἄν αὐτό ἔχει κόστος. Ὁ λόγος μας νά εἶναι καθαρός. Κανένα ψέμα δέν ὠφελεῖ, εἴτε μικρό εἴτε μεγάλο. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης λέει τό ἑξῆς χαρακτηριστικό: «Ἐάν ἐπρόκειτο μέ ἕνα ψέμα νά ἄδειαζα ὅλη τήν κόλαση, καί πάλι δέν θά ἔλεγα τό ψέμα αὐτό». Τό ψέμα δέν σώζει, ἡ ἀλήθεια εἶναι πού σώζει.
