ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ
Ἡ ἱστορία καί οἱ τέχνες εἶναι ἕνα τεράστιο μέρος τοῦ πολιτισμοῦ μας. Ὅπως ἄλλωστε καί κάθε πολιτισμοῦ. Εἶναι λυπηρό καί συνάμα βάρβαρο νά καταστρέφονται τά ἔργα τέχνης. Δέν ἐννοοῦμε τήν καταστροφή πού προκαλεῖ ὁ χρόνος, ἀλλά δυστυχῶς τά ἀνθρώπινα χέρια. Θά χρησιμοποιήσουμε καλύτερα τόν ὅρο «βανδαλισμός». Στήν περίπτωσή μας ἡ λέξη ταιριάζει, καθώς κάποιοι ἀσυνείδητα προκαλοῦν σέ αὐτά ἀνεπανόρθωτες πολλές φορές φθορές.
Στό κέντρο τῆς Ἀθήνας ὑπάρχει ἕνα ἄγαλμα, ἄμεσα συνδεδεμένο μέ τήν ἱστορία μας. Πρόκειται γιά τό ἄγαλμα τῆς Βορείου Ἠπείρου, πού ἀναπαριστᾶ μία γυναίκα μέ δεμένα πίσω τά χέρια της καί ἀνασηκωμένο τό κεφάλι. Δυστυχῶς τό ἄγαλμα αὐτό ἔγινε στόχος βανδαλισμοῦ. Ἄσεμνα γκράφιτι καί συνθήματα καί ὁ πρόσφατος ἀποκεφαλισμός του ἄλλαξαν ἐντελῶς τήν ἀρχική του μορφή. Πολύπαθο χαρακτηρίστηκε ἀπό πολλούς τό ἄγαλμα αὐτό. Πολύπαθη εἶναι καί ἡ Βόρεια Ἤπειρος, πού παρά τή θέλησή της ἔμεινε ἔξω ἀπό τά σύνορα τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους.
Ὅλα ξεκίνησαν μέ τό Πρωτόκολλο τῆς Φλωρεντίας, τό ὁποῖο ὑπογράφτηκε στίς 13 Φεβρουαρίου τοῦ 1914, στήν ἰταλική πόλη, ἀπό τίς Μεγάλες Δυνάμεις. Ἕνα χρόνο νωρίτερα, ἡ Ἀλβανία συγκροτήθηκε ὡς κράτος καί γιά νά μπορέσει νά ἐπιβιώσει τῆς παραχωροῦν βίαια καί παρά τή θέληση τῆς Ἑλλάδας, τήν Βόρεια Ἤπειρο. Ἀγγλία, Γαλλία, Ἰταλία, Ρωσία, Γερμανία καί Αὐστροουγγαρία, ἀπουσίᾳ τῆς Ἑλλάδας, χάραξαν στό Πρωτόκολλο αὐτό τά ἀλβανικά σύνορα. Σύμφωνα μέ τόν νέο χάρτη, ἡ περιοχή τῆς Βορείου Ἠπείρου παραχωροῦνταν στήν Ἀλβανία. Ἔτσι, μέσα σέ μία νύχτα τό Ἀργυρόκαστρο, ἡ Κορυτσά, τό Βουθρωτό, τό Δέλβινο, ἡ Χειμάρρα, ἡ νῆσος Σάσων καί οἱ Ἅγιοι Σαράντα, ἦταν πλέον ἀλβανικά ἐδάφη.
Ἡ ἄρνηση τοῦ Βενιζέλου νά παραχωρήσει τήν περιοχή ἦρθε ἀντιμέτωπη μέ τή θέληση τῶν Μεγάλων Δυνάμεων, οἱ ὁποῖες, μέ ὑπόμνημά τους πρός τό ἑλληνικό κράτος, διεμήνυαν πώς, σέ περίπτωση πού οἱ ἑλληνικές δυνάμεις δέν ἀποχωροῦσαν ἀπό τήν περιοχή, δέν θά γινόταν ἀναγνώριση τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου. Ἡ Ἑλλάδα στήν πρόκληση αὐτή κάνει πίσω καί οἱ Ἕλληνες τῆς Βορείου Ἠπείρου, μπροστά σέ αὐτήν τήν ἀδικία, ξεσηκώνονται. Οἱ δίκαιοι ἀγῶνες τους ὁδηγοῦν στό Πρωτόκολλο τῆς Κέρκυρας, μέ τό ὁποῖο ἡ Βόρεια Ἤπειρος ἀναγνωρίζεται ὡς αὐτόνομη περιοχή. Παραχωρήθηκε μάλιστα πλῆρες καθεστώς αὐτονομίας. Αὐτό σήμαινε πώς θά εἶχε τή δική της διοικητική, δικαστική, ἐκπαιδευτική καί θρησκευτική αὐτονομία.
Τό Πρωτόκολλο αὐτό ἔμεινε μόνο στά χαρτιά. Ἡ γειτονική χώρα, παρότι μέ τήν ὑπογραφή της ἀποδέχτηκε αὐτή τή συμφωνία, οὐδέποτε τήν ἐφάρμοσε. Οὔτε οἱ 6 ἐγγυήτριες Μεγάλες Δυνάμεις μπόρεσαν νά σταματήσουν τήν προκλητική συμπεριφορά της. Ἴσως δέν θέλησαν. Λίγα χρόνια ἀργότερα, στήν δεκαετία τοῦ 1920, στοχοποιοῦν τήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς περιοχῆς. Κατορθώνουν νά τήν ἀποκόψουν ἀπό τήν Μητέρα Ἐκκλησία, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης, καί τήν κάνουν ὑποχείριο τοῦ ἀλβανικοῦ ἐθνικισμοῦ. Γνώριζαν πολύ καλά ἄλλωστε πώς ἡ Ἐκκλησία ἦταν αὐτή πού ἀποτελοῦσε τόν συνδετικό κρίκο μέ τήν μητέρα Ἑλλάδα.
Ἀρκεῖ νά θυμηθοῦμε τούς ἐπισκόπους, τούς ἱερεῖς καί τούς ὀλιγογράμματους μοναχούς, πού κατά τήν ὀδυνηρή περίοδο τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας ἀγωνίστηκαν σκληρά γιά νά διατηρήσουν οἱ Ἕλληνες τῆς περιοχῆς τήν ὀρθόδοξη πίστη τους. Ἀρκεῖ νά θυμηθοῦμε τόν ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό, τόν φλογερό ρασοφόρο, πού περιόδευε συχνά στήν Ἤπειρο καί κυρίως στή Βόρεια Ἤπειρο, γιά νά ἐνθαρρύνει καί νά ἀναπτερώσει τό ἠθικό τῶν Ἑλλήνων, σέ μία ἐποχή πού οἱ ἐξισλαμισμοί ἦταν ἕνα καθημερινό φαινόμενο.
Ἑπόμενος στόχος τους ἡ παιδεία καί ἡ ἑλληνική γλῶσσα. Κλείνουν βίαια τά σχολεῖα, διώκουν δασκάλους, γονεῖς, ἀκόμα καί μαθητές.
Ἀκολουθεῖ τό καθεστώς τοῦ Χότζα. Ἡ πιό σκληρή περίοδος στήν ἱστορία τῆς Βορείου Ἠπείρου. Ὁ ἀχαλίνωτος τύραννος ἐξαφάνιζε ὅποιον τολμοῦσε νά ἀμφισβητήσει τήν ἐξουσία του. Οἱ πιό βέβηλες πράξεις ἐναντίον τῶν Βορειοηπειρωτῶν συνέβησαν τότε καί κανείς δέν μπορεῖ νά τίς ἀμφισβητήσει. Στήν ἑλληνοαλβανική μεθόριο συνέβησαν τά πιό εἰδεχθῆ ἐγκλήματα. Πολλοί ἦταν αὐτοί πού προσπαθοῦσαν νά διαφύγουν στήν Ἑλλάδα. Στήν προσπάθειά τους ὅμως νά ξεφύγουν ἀπό τό κολαστήριο τοῦ Χότζα, δολοφονοῦνταν ἐν ψυχρῷ.
Δέν ἀρκοῦσε μόνο ἡ δολοφονία. Τά πτώματα τῶν δολοφονημένων, πρός παραδειγματισμό ὅλων, σέρνονταν βίαια μέσα στά χωριά. Καί τό πιό ἐντυπωσιακό καί συγχρόνως παράλογο εἶναι ὅτι δολοφονοῦσαν Βορειοηπειρῶτες καί μέσα στήν Ἑλλάδα. Ἀλβανοί καταδρομεῖς καταδίωκαν καί μέ ἄνεση σκότωναν μέσα στήν Ἑλλάδα. Ἕνας Βορειοηπειρώτης πού κατάφερε νά δραπετεύσει, βρέθηκε νεκρός στήν Ἠγουμενίτσα τό 1973.
Στίς ἀρχές τοῦ 1940 ἡ Ἀλβανία διακηρύσσει ὅτι οἱ ἐχθροί τῆς Ἰταλίας εἶναι καί δικοί της ἐχθροί. Ἔτσι, στίς 28 Ὀκτωβρίου τοῦ 1940 ἀλβανικές μεραρχίες στό πλευρό τῆς Ἰταλίας ἐπιτίθενται ἐναντίον τῆς Ἑλλάδας. Ὅμως, νικηφόρος ὁ ἑλληνικός στρατός, μπαίνει θριαμβευτής στή Β. Ἤπειρο, τήν ἀπελευθερώνει καί γίνεται δεκτός μέ πανηγυρισμούς. Μετά τή λήξη τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου, τό ἑλληνικό κράτος ζητᾶ, ἀπό τό Συμβούλιο Εἰρήνης τῶν Παρισίων, τήν παραχώρηση τῆς Βορείου Ἠπείρου στήν Ἑλλάδα. Ἡ συζήτηση ἀναβάλλεται καί τό αἴτημα τῆς Ἑλλάδας ἐκκρεμεῖ μέχρι σήμερα…
