Από του Ι` αιώνος μεμαρτηρημένως υπάρχει Επισκοπή Ωλένης ή Βολένης, υποκειμένη άλλοτε εις την Μητρόπολιν Κορίνθου και άλλοτε εις την Παλαιών Πατρών, κάποτε δε ανεξάρτητος.
Έδρα της Επισκοπής Ωλένης υπήρξε κατά καιρούς και κατά χρονολογική σειρά η Αρχαία Ήλις (Παλαιόπολις), η Ώλενα, η Ανδραβίδα, η Γλαρέντζα, η Γαστούνη και τέλος ο Πύργος.
Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος εις τον κώδικα της Ιεράς Μητροπόλεως (σελίς 1) αναφέρει σχετικώς «Προ του 1821 δεν γνωρίζομεν επακριβώς που είχον την έδρα των οι αείμνηστοι προκάτοχοι ημών. Η αρχαιοτέρα επιτόπιος παράδοσις μας πληροφορεί ότι μέχρι το 1821 οι επίσκοποι πάσης Ήλιδος, ως ετιτλοφορούντο τότε, παρέμενον οτέ μεν εν Γαστούνη, οτέ δε εν Πύργω. Ο τελευταίος προκάτοχος ημών, ο Ωλένης Φιλάρετος ο Βυζάντιος ο και εθνομάρτυς… είναι ιστορικώς βεβαιωμένον ότι είχεν την έδραν του εν Πύργω».
Σημαντικός σταθμός δια την ιστορία της Μητροπόλεως μας είναι ο διαχωρισμός και η ανεξαρτητοποίησις αυτής το έτος 1899 εκ της μέχρι τότε Ιεράς Αρχιεπισκοπής Πατρών και Ηλείας, κατ’ αρχήν ως ανεξάρτητος Επισκοπή Ηλείας και από το 1922, ως Μητρόπολις Ηλείας.
Τα όρια της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας έχουν σήμερα ως εξής: Ιόνιον Πέλαγος, εκβολές Αλφειού, μέχρι γέφυρα Ερυμάνθου μετά το χωριό Βασιλάκι, Ερύμανθος ποταμός μέχρι Ψωφίδα (Τριπόταμα), Αστράς, Αγράμπελα, Κρυόβρυσι, Κακοτάρι, Αγ. Τριάδα (Μπουκοβίνα), Βάλμη, Ξενιές, Αετοράχη, Δάφνη, Αγιος Νικόλαος (Σπάτα), Ματαράγκα, Καγκάδι, Λάππα, Μετόχι, Ιόνιον Πέλαγος. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι δεν υπάγεται εκκλησιαστικά η Επαρχία της Ολυμπίας (Ζαχάρω, Κρέστενα, Ανδρίτσαινα, κλπ.), που ανήκουν εις τον Νομόν Ηλείας. Ανήκουν όμως εκκλησιαστικώς εις αυτήν οι πρώην Κοινότητες Αγραμπέλων (Πορετσό), Αγ. Νικολάου (Σπάτα), Ματαράγκα, Καγκαδίου και Λάππα – Μετοχίου εκ του Νομού Αχαϊας.
Η Ιερά Μητρόπολις Ηλείας έχει σήμερα 220 ενορίες, 230 εφημέριους και 10 διακόνους. Έχει 220 ενοριακούς Ναούς 105 Ναούς Κοιμητηριών, 309 Παρεκκλήσια και εξωκκλήσια, 23 Ναούς Μονών και Ησυχαστηρίων, 15 Ναούς Ιδρυμάτων και Νοσοκομείων, 12 Ιδιωτικούς Ναούς, 11 Ναούς Οικιστών Θαλάσσης, 2 Ναούς κατασκηνώσεων και 2 Ναούς Στρατοπέδων.