Κήρυγμα Κυριακής Τελώνη και Φαρισαίου από τη Μητρόπολη Μεσογαίας

Ἡ παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, μὲ τὴν ὁποία ἀρχίζει ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου, εἶναι ἕνα μάθημα περὶ προσευχῆς. Δὲν εἶναι τυχαῖο ἄλλωστε ὅτι ἡ παραβολὴ αὐτὴ τοποθετεῖται στὴν ἀρχὴ αὐτῆς τῆς περιόδου. Ἀκριβῶς ἐπειδὴ αὐτὸ τὸ διάστημα ἡ Ἐκκλησία μας μᾶς καλεῖ σὲ περισσότερη καὶ ἐντατικότερη προσευχή, μᾶς διδάσκει ταυτόχρονα καὶ πῶς πρέπει νά προσευχόμαστε.

Τὸ πρῶτο ποὺ ὑπογραμμίζει ὁ Κύριος στὴν παραβολὴ εἶναι ἡ σωστὴ στάση κατὰ τὴν προσευχή. Ὁ Φαρισαῖος «σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο». Στάθηκε ὄρθιος. Σὲ μέρος κεντρικὸ καὶ ἐμφανὲς γιὰ νὰ τὸν βλέπουν ὅλοι. Καὶ ἄρχισε νὰ προσεύχεται «πρὸς ἑαυτόν». Δηλαδὴ ἀπηύθυνε τὴν προσευχὴ στὸν ἑαυτό του καὶ ὄχι στὸν Θεό. Σὰν νὰ ἔστησε μπροστά του ἕνα ἄγαλμα ἤ σὰν νὰ βρισκόταν μπροστὰ σ’ ἕνα καθρέπτη, ἄρχισε νὰ προσκυνᾶ τὸν ἑαυτό του ἤ μᾶλλον τὸ εἴδωλο τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὁ Τελώνης ἀντιθέτως πῆρε ἄλλη στάση. Στάθηκε μακριά, παράμερα. Δὲν τολμοῦσε οὔτε τά μάτια του νὰ σηκώσει στὸν οὐρανό. Κρυμμένος ἀπὸ τὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων κτυποῦσε τό στῆθος του καὶ καθὼς προσευχόταν ἦταν συγκεντρωμένος μέσα του.

Αὐτὴ εἶναι ἡ σωστὴ στάση τήν ὥρα τῆς προσευχῆς. Ὁ ἄνθρωπος νὰ στέκεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μὲ βαθὺ σεβασμό, μὲ ἅγιο φόβο, μὲ συναίσθηση ἁμαρτωλότητος. Νὰ μὴν ἀφήνει οὔτε τὰ μάτια του, οὔτε τὰ αὐτιά του, οὔτε τοὺς λογισμούς του νὰ σκορπίσουν γύρω του, ἀλλὰ νὰ εἶναι συγκεντρωμένος μέσα του.

Ὑπάρχουν τρία εἴδη προσευχῆς. Ἡ ἱκετευτική, ἡ εὐχαριστιακὴ καὶ ἡ δοξολογική. Ὁ Τελώνης αἰσθανόμενος ἀνάξιος προσευχήθηκε ἱκετευτικά. Ὁ Φαρισαῖος συναισθανόμενος πὼς σὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τίποτε, ἐπειδὴ τὰ εἶχε ὅλα, προσευχήθηκε δοξολογικὰ. Μόνο ποὺ δὲν ἦταν εὐχαριστία πρὸς τὸν Θεὸ ἡ προσευχή του. Οὐσιαστικὰ ἦταν ἕνας αὐτοέπαινος. Μία ὑποκρισία καὶ μία εὐχαριστία στὸν ἑαυτό του. «Σὲ εὐχαριστῶ, Θεέ μου, ποὺ μὲ ἔκανες τόσο καλὸ καὶ ξεχωριστὸ ἀπὸ τοὺς ἄλλους». Αὐτὸ ἔλεγε. Ἀντίθετα ἡ προσευχὴ τοῦ Τελώνη ἦταν ἁπλὴ καὶ σύντομη. «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Θεέ μου, λυπήσου με τὸν ἁμαρτωλό, ἔλεγε.

Ἡ εὐπρόσδεκτη στὸ Θεὸ προσευχή, εἴτε ἱκεσία εἶναι, εἴτε εὐχαριστία, εἴτε δοξολογία, ἔχει σὰν βασικὸ χαρακτηριστικό της τὴ συντριβή, τὴν ταπείνωση, τὴ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητος, καὶ τὴ συγκέντρωση τῆς προσοχῆς μέσα στὴν καρδιά. Ἀλλιῶς καταντᾶ μία συνήθεια, ἕνας τύπος ἤ ἀκόμη χειρότερα γίνεται ἐπίδειξη.

Ἀθωωμένος καὶ δίκαιος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ἐπέστρεψε ἀπὸ τὸν Ναὸ στὸ σπίτι του ὁ Τελώνης καί ὄχι ὁ Φαρισαῖος. Τὸ ἔλεος, τὴν εἰρήνη, τὴν ἀγαλλίαση τῆς συμφιλιώσεως μὲ τὸν Θεὸ πῆρε ὁ Τελώνης καὶ ὄχι ὁ Φαρισαῖος, ἐπειδὴ ἡ προσευχὴ τοῦ Φαρισαίου ἦταν μία αὐτοδικαίωση, ἐνῶ ἡ προσευχὴ τοῦ Τελώνη ἦταν μία αὐτοκαταδίκη.

«Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν καὶ Τελώνου μάθωμεν τὸ ταπεινὸν ἐν στεναγμοῖς».

Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀληθινὴ προσευχή. Ἡ μόνη ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς δικαιώσει, νὰ μᾶς ἑνώσει λυτρωτικὰ μὲ τὸ Θεὸ καὶ νὰ μᾶς δώσει τὴν ἰσορροπία στὴ ζωὴ καὶ τὴ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας, Ἀμήν.