“H δούλη Κύπρος ευρίσκεται εις φάσιν εξεγέρσεως”, γράφει η «Καθημερινή» της 2ας Απριλίου 1955. «Ταραχαί εξερράγησαν απ’ άκρου εις άκρον της νήσου». Μέσα στο μεταπολεμικό κλίμα, που άλλαξε τις ισορροπίες των Μεγάλων Δυνάμεων και αποδυνάμωνε την αποικιοκρατία, οι Κύπριοι εξέφραζαν ολοένα και πιο δυναμικά το αίτημά τους για αυτοδιάθεση. Ειδικότερα, από το 1955, η εμπιστοσύνη ανάμεσα σε Βρετανούς και Ελληνοκύπριους μειωνόταν όλο και περισσότερο.
Σε αυτό το κλίμα, ο Ελληνοκύπριος Γεώργιος «Διγενής» Γρίβας, έχοντας ήδη αποτελέσει ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης «Άγνωστος Μεραρχία» και αρχηγός της οργάνωσης «Χ» στην Ελλάδα, προβαίνει στην ίδρυση της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ). Η οργάνωση δεν επιδίωκε ούτε μια τελική στρατιωτική νίκη ή τον αποκλειστικό έλεγχο ενός γεωγραφικού τμήματος της Κύπρου, ούτε, όμως, και ανοιχτό συμβατικό πόλεμο. Βασική επιδίωξή της ήταν η «νίκη» σε επίπεδο ψυχολογίας. Με άλλα λόγια, η άσκηση πίεσης στους Βρετανούς, ώστε να προβούν σε αναθεώρηση της πολιτικής τους και να υπάρξουν διαπραγματεύσεις πάνω στο ζήτημα της αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού.
Η πρώτη εμφάνιση της οργάνωσης πραγματοποιήθηκε την 1η Απριλίου 1955, όταν κατά τη διάρκεια της νύχτας, ακούστηκαν βομβαρδισμοί. Οι βομβιστικές επιθέσεις είχαν ως στόχους, κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου. Όπως σημείωσε η «Καθημερινή» της επομένης, πραγματοποιήθηκαν «σειρά αποπειρών διά χειροβομβίδων […] εναντίον διαφόρων στρατιωτικών κτιρίων και “κοκτέιλ Μολότωφ” ερρίφθησαν εναντίον του αστυνομικού σταθμού εις Λεμεσόν», ενώ και «εκπρόσωπος του στρατού επεβεβαίωσεν ότι τας πρώτας πρωινάς ώρας εσημειώθη επίθεσις διά δυναμίτιδος εναντίον βρεταννικού στρατοπέδου». Οι «αιφνιδιασθέντες», όπως χαρακτηρίζονται, Βρετανοί «έλαβον διάφορα στρατιωτικά μέτρα, ως την φρούρησιν του διοικητηρίου και των αστυνομικών σταθμών».
Σε σχετικές δηλώσεις προέβη και ο κυβερνήτης της Κύπρου, Ρόμπερτ Πέρσιβαλ Άρμιτατζ, ο οποίος τόνισε ότι θα «ληφθούν όλα τα μέτρα διά την ανακάλυψιν και σύλληψιν των κακοποιών». Όπως αναφέρει η «Καθημερινή», ο κυβερνήτης «είπεν επίσης ότι είναι βέβαιος ότι ο πληθυσμός της Κύπρου, ο οποίος σκέπτεται σοβαρώς και οι νομιμόφρονες πολίται συμμερίζονται την κατάπληξιν και τη λύπην των αρχών διά παρομοίας “τρομοκρατικάς επιθέσεις” και ουδέποτε θα τας ενθαρρύνουν ή θα τα συγχωρήσουν».
Εν τω μεταξύ, στάλθηκε σχετική έκθεση στο Υπουργείο των Αποικιών, ώστε να είναι σε θέση οι Βρετανοί να αποφασίσουν τις επόμενες κινήσεις τους σε μια προσπάθεια αποφυγής επανάληψης ανάλογων γεγονότων. Διαβάζουμε ακόμα ότι η Αστυνομία στη Λευκωσία προχώρησε στην «εξέτασιν δακτυλογραφημένων προκηρύξεων συντεταγμένων εις ελληνικήν γλώσσαν, αι οποίαι, ως λέγεται, ερρίφθησαν από αυτοκίνητον ολίγον μετά τας σημειωθείσας κατά τας πρώτας πρωϊνάς ώρας της σήμερον εκρήξεις εις Λευκωσίαν».
Σύμφωνα με σχετικό άρθρο της «Καθημερινής» στις 3 Απριλίου, «δύο εκ των μελών της ΕΟΚΑ, η οποία ευρίσκεται όπισθεν της σειράς αυτής των αποπειρών, συνελήφθησαν ενώ έγραφον εις τους τοίχους αντιβρεταννικά συνθήματα με την ως άνω υπογραφήν». Σύμφωνα με το σχετικό ανακοινωθέν, «εις την λεωφόρον Ευαγόρου συνελήφθησαν δύο μαθηταί κρατούντες 152 προκηρύξεις», οι οποίες ανέφεραν ότι «καιρός είναι να δείξωμεν εις τον κόσμον ότι είμεθα έτοιμοι να αποκτήσωμεν την ελευθερίαν μας με τας χείρας μας και το αίμα μας […]». Οι συλληφθέντες, όπως φαίνεται από τον τίτλο του άρθρου, υποβλήθηκαν «εις εξαντλητικήν ανάκρισιν διά να προβούν εις ομολογίας».
Μέσα στα επόμενα χρόνια, η ΕΟΚΑ θα συνέχιζε να μάχεται και να κάνει ανά διαστήματα την εμφάνισή της, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1959 και τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, οι οποίες οδήγησαν στην εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον Αύγουστο του 1960.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
kathimerini.gr
