Στήν σύγχρονη ἐποχή τῶν ἀνέσεων καί τῆς καλοπέρασης, τῆς ὑπερκαταναλώσεως καί ὑπεραφθονίας, ὁ ἄνθρωπος ἀδυνατεῖ νά κατανοήσει τό νόημα τῆς ἄσκησης. Ὅλη ἡ κοινωνία προβάλλει ὡς πρότυπο τήν εὐημερία, τήν ἀπόλαυση καί τήν εὔκολη ζωή. Δύσκολα μπορεῖ νά γίνει λόγος γιά ἀσκητικό ἀγώνα.
Ὅμως, τό ἀσκητικό ἰδεῶδες χαρακτηρίζει πάντα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ὁ Χριστός, θέλοντας νά μᾶς ἀφήσει παράδειγμα, νήστεψε σαράντα μέρες στήν ἔρημο. Τό ἴδιο ἔκαναν καί οἱ Ἀπόστολοι. Καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔνιωθε τήν ἀνάγκη νά ταλαιπωρεῖ καί νά δουλαγωγεῖ τό σῶμα του, γιά νά μήν ἀποδειχθεῖ ἀδόκιμος (Α΄ Κορ. θ΄ 27). Οἱ μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἀσκούμενοι, ἔφθασαν σέ πολύ ὑψηλά μέτρα. Ὅλοι οἱ Ἅγιοι μας, πρότυπα ἀθλητῶν καί ἀγωνιστῶν, μᾶς καλοῦν νά τούς ἀκολουθήσουμε στόν δρόμο τῆς ἀσκήσεως. Δέν μποροῦμε ἐμεῖς νά χαράξουμε διαφορετικό δρόμο.
Γιατί εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἄσκηση;
Εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἄσκηση, γιατί ὁ πνευματικός ἀγώνας τοῦ Χριστιανοῦ δέν εἶναι εὔκολος. Ἔχει κανείς νά ἀντιμετωπίσει τήν ἀμέλεια, τήν νωθρότητα, τήν καλοπέραση. Τό σῶμα ζητάει συνέχεια ἀνέσεις, ἡδονές κι ἀνάπαυση. Προσπαθεῖ νά ἀποφύγει τόν κόπο καί τήν θυσία. Χρειάζεται ἀκόμη νά ξεπεράσουμε τίς ἀδυναμίες μας, τίς μειονεξίες μας, τά καμώματα, ὅ,τι μᾶς ταλαιπωρεῖ τήν ψυχή. Ἐπίσης, πρέπει νά ἀντισταθοῦμε στήν ροπή πού ὑπάρχει μέσα μας πρός τήν ἁμαρτία καί τίς κακές ἐπιθυμίες. Ἡ ἄσκηση εἶναι τό μέσο γιά νά ἀντισταθεῖ κανείς στά πάθη του καί νά νικήσει τόν παλαιό ἄνθρωπο. Ἡ «στενή καί τεθλιμμένη» ὁδός λοιπόν ἀποτελεῖ μονόδρομο γιά τήν σωτηρία μας.
Ἀναφέρει τό Εὐαγγέλιο ὅτι ἡ «βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καί βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν» (Ματθ. ια΄ 12). Χρειάζεται βία, γιατί τά πάθη ἔχουν ριζώσει μέσα μας καί οἱ ἐπιθυμίες μας δέν ὑποτάσσονται εὔκολα. Ἐάν δέν βιάσουμε τόν ἑαυτό μας, τό κακό πού ὑπάρχει μέσα μας θά κυριαρχήσει. Ὁ Θεός χωρίς κόπο δέν πλησιάζεται. Ἡ ἀρετή δέν ἀποκτιέται μέ λόγια, ἀλλά μέ κόπο καί ἱδρῶτα. Γι’ αὐτό φωνάζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Τίς με ρύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ρωμ. ζ΄ 24). Στο σῶμα βέβαια κατοικεῖ ἡ ψυχή, ἀλλά, ἐάν δέν τό χαλιναγωγήσουμε, γίνεται τύραννός της.
Μέσα στήν Ἐκκλησία ἡ ἄσκηση ἐκφράζει τήν ἀγωνία καί τόν πόθο νά συνάψει κανείς ἀληθινή σχέση μέ τόν Θεό. Νά συναισθανθεῖ τήν ἁμαρτωλότητά του καί νά μετανοήσει ὅσο πιό ἀληθινά, ὅσο πιό βαθιά γίνεται. Ἡ ἄσκηση εἶναι μιά κραυγή τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, γιά νά τόν λυπηθεῖ καί νά ἑλκύσει τήν ἀγάπη Του. Αὐτός πού ἐγκρατεύεται, πού κάνει μετάνοιες, πού ἀγρυπνεῖ, δέν τά κάνει αὐτά γιά νά ἀποδείξει ὅτι εἶναι καλός. Τά κάνει ἐπειδή ἔχει συναισθανθεῖ τήν σκληροκαρδία του, τήν ἔλλειψη ἀγάπης πρός τόν πλησίον, τήν ἀναισθησία του. Καί ἐπιδιώκει μέ τόν ἀγώνα του νά ἑλκύσει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Νά γνωρίζουμε ὅτι ἡ προσευχή, ἡ νηστεία καί ὄλες οἱ ἄλλες μορφές τῆς ἀσκήσεως δέν εἶναι αὐτοσκοπός γιά τόν Χριστιανό. Δέν τά κάνουμε αὐτά δηλαδή γιά νά ἀνέβουμε πνευματικό ἐπίπεδο. Οὔτε τά κάνουμε γιά νά ἐκπληρώσουμε ἐξωτερικά τά θρησκευτικά μας καθήκοντα. Ἡ ἄσκηση εἶναι τό μέσο γιά νά ἀγωνιστοῦμε κατά τῶν παθῶν καί νά ἐνδυθοῦμε τόν νέο κατά Θεόν ἄνθρωπο. Εἶναι τό μέσο γιά τήν ἐπιστροφή μας στόν Παράδεισο.
Ἡ ἐπιτυχία αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ δέν εἶναι ἀνθρώπινη, ἀλλά ἀνήκει στόν Θεό. Ὁ Θεός βλέπει τήν προσπάθεια πού κάνουμε καί μᾶς χαρίζει τήν χάρη του. Ἡ ἄσκηση εἶναι ἀπαραίτητη, ἀλλά χωρίς τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν ὠφελεῖ σέ τίποτα. Μόνο μέ τήν ἄσκηση πού γίνεται μέ ταπείνωση, ἀγάπη καί συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητας γινόμαστε ἀποδέκτες τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ.
Ἄσκηση: ἡ μητέρα τοῦ ἁγιασμοῦ
Πολλές εἶναι οἱ μορφές τῆς ἀσκήσεως. Μιά ἀπό τίς σημαντικότερες εἶναι ἡ προσευχή. Εἶναι ὁ τρόπος νά ἐπικοινωνήσουμε μέ τόν Θεό.
Ἐπίσης, ἡ σιωπή θά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν κατάκριση, ἀπό τά ἀπρόσεκτα καί περιττά λόγια. Ἡ ταπείνωση ἀπό τήν φιλοδοξία. Ἡ νηστεία, ἡ ἀγρυπνία καί ἡ προσευχή θά νικήσουν τήν φιληδονία. Ὁ κόπος θά φέρει ἀνάπαυση καί χαρά. Ἡ ἔλλειψη τῶν ἀνέσεων θά φέρει τήν ἐσωτερική πλήρωση.
Γενικά, ἡ ἄσκηση θά μᾶς βοηθήσει νά ξεπεράσουμε τίς νοσηρές ἐπιθυμίες, τά πάθη καί τήν ἀπροθυμία νά πράττουμε τό καλό. Εἶναι αὐτή πού μᾶς ὁδηγεῖ στήν μετάνοια. Καί αὐτή μέ τήν σειρά της μᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀγάπη, τήν ἐλευθερία καί τήν εἰρήνη. Εἶναι τό ὄχημα πού θά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο νά ἐγκαταλείψει τήν μετριότητά του καί νά ζήσει κάτι διαφορετικό. Σιγά-σιγά ὁ Θεός θά φωτίσει τό σκοτάδι τῆς καρδιᾶς μας καί θά ἀρχίσουν νά ἀνθίζουν μέσα μας οἱ ἀρετές.
Ὅσο ἀφηνόμαστε στήν καλοπέραση, τόσο τά πάθη μας θεριεύουν καί ἡ ψυχή ἀγριεύει. Ἐνῶ, ὅταν τό σῶμα μας κοπιάζει καί ταλαιπωρεῖται, ἡ ψυχή ἀναπνέει καί δυναμώνει.
Ἡ ἄσκηση συντελεῖται καί στίς διαπροσωπικές μας σχέσεις, ὅταν καλούμαστε νά ὑπομένουμε ἕναν δύσκολο ἄνθρωπο· νά μήν τόν κατακρίνουμε, νά μήν τόν περιφρονοῦμε, ἀλλά νά τόν ἀνεχόμαστε μέ ἀγάπη. Ἐπίσης, ἡ ὑπομονή σέ μία ἀσθένεια εἶναι ἄσκηση.
Καλούμαστε ὅλοι νά ἀγαπήσουμε τό ἀγωνιστικό φρόνημα. Νά μείνουμε προσηλωμένοι στήν ἀσκητική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἰδιαίτερα τήν περίοδο αὐτή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, εἶναι ἀπαραίτητο ὁ κάθε Χριστιανός νά εἰσέλθει στό στάδιο τοῦ ἀγῶνος, πού μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ θά τόν ὁδηγήσει στήν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν καί τήν προσωπική του Ἀνάσταση. Ὁ Θεός σώζει αὐτούς πού θέλουν νά σωθοῦν. Χωρς ἀγώνα δέν ὑπάρχει σωτηρία.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ
